Hà Nội 23 °C
TP Hồ Chí Minh 31 °C
Hải Phòng 26 °C
Đà Nẵng 28 °C
Yên Bái 23 °C
  • Hà Nội Hà Nội 23°C
  • TP Hồ Chí Minh Hà Nội 31°C
  • Hải Phòng Hà Nội 26°C
  • Đà Nẵng Hà Nội 28°C
  • Yên Bái Hà Nội 23°C

Tục thờ thần sấm đón năm mới của người Ơ Đu

Văn hóa
29/01/2022 07:59
Ngô Toàn
aa
Đồng bào Ơ Đu ở vùng biên xứ Nghệ có một phong tục đón Tết hết sức đặc biệt, mùa Xuân của họ bắt đầu từ khi có tiếng sấm đầu tiên của năm là người người, nhà nhà rộn ràng đón Tết Chăm Phtrong.


a4-thay-cung-dang-lam-le-cung-than-sam-1583

Độc đáo tục thờ “thần sấm” đón mùa xuân

Đã được nghe đâu đó những câu chuyện thú vị về phong tục thú vị của người Ơ Đu tại rẻo cao huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An khiến chúng tôi hết sức tò mò. Trong một chuyến đi cùng đồng nghiệp đến bản Văng Môn, xã Nga My, huyện Tương Dương - nơi có cộng đồng người dân tộc Ơ Đu sinh sống, thời điểm tại đây đang tổ chức một lễ hội hết sức lớn, hỏi những người dân ở đó thì được biết dân bản đang làm lễ cúng thần sấm đón Tết Chăm Phtrong.

Bên hai con đường, trai gái xúng xính áo váy đi từng tốp, người dân già trẻ gái trai đều rất hớn hở, ai nấy cũng đều vui vẻ cười đùa nhau. Trong những ngôi nhà dân hai bên đường nhà nhà mở nhạc xập xình, một tốp người thì quây quần bên chum rượu cần cùng hát đối vừa chúc nhau những sừng rượu cần được ủ từ lâu nồng ấm và ngọt cay.

Bản Văng Môn nằm ở giữa thung lũng, những ngôi nhà được dựng ở lưng chừng núi, ngôi nhà sinh hoạt cộng đồng có lẽ là nơi đông nhất. Thầy mo (thầy cúng của bản) vừa làm lễ cúng thần sấm để bắt đầu cho một năm mới.

Bản Vàng Mon miền Tây xứ Nghệ nơi đồng bào người Ơ Đu sinh sống.

Bản Vàng Mon miền Tây xứ Nghệ nơi đồng bào người Ơ Đu sinh sống.

Qua câu chuyện của người dân nơi đây, chúng tôi biết được mộ nét độc đáo trong văn hóa của dân tộc Ơ Đu – đây là lễ hội Tết mừng tiếng sấm đầu tiên (Tết Chăm Phtrong) gắn với tục thờ “thần sấm”. Lễ hội được tổ chức vào tầm từ tháng 2 dương lịch đến tháng 3 dương lịch hàng năm, tuỳ thuộc vào thời tiết của mỗi năm có thể sớm hay muộn. Đây là một nét đặc trưng của người Đông Nam Á trong đó có người Việt cổ, việc thờ thần sấm một biểu trưng cho nông nghiệp, người Ơ Đu cũng vậy, họ xem “thần sấm” là một vị thần tối cao biểu tượng cho sự linh thiêng.

Các cụ cao niên ở trong bản cho biết, không ai còn nhớ Lễ hội đón tiếng sấm đầu tiên của người Ơ Đu có từ lúc nào bởi từ lúc họ sinh ra đã thấy cha ông mình tổ chức và cho đến nay con cháu họ vẫn đang lưu truyền. Theo đó, thời khắc có tiếng sấm đầu tiên của năm từ tháng 2 đến tháng 3 dương lịch là báo hiệu mùa xuân bắt đầu.

Già làng Lo Văn Cường chia sẻ, trước đây khi đường xá còn khó khăn, nơi đây còn chưa biết đến lịch là gì, thì thời điểm chuyển từ năm cũ sang năm mới của người Ơ Đu căn cứ vào tiếng sấm. Những năm gần đây khi điều kiện có hơn trước thì vẫn đón Tết cổ truyền nhưng với người Ơ Đu có đến hai cái Tết một cái chung và một cái của riêng mình.

Cũng theo già làng Lo Văn Cường, cả năm người Ơ Đu mong mỏi đến thời khắc quan trọng này vì quanh năm làm nương, làm rẫy chỉ có dịp như này người người nhà nhà mới tập trung về để đoàn tụ và gặp mặt nhau. Những lễ vật cúng đều được người dân chuẩn bị từ đầu năm như rượu cần ủ cả năm, gà nuôi trong vườn, cá dưới suối…

Mâm cúng thần sấm.

Mâm cúng thần sấm.

Giờ đây, khi nghe tiếng sấm đầu tiên, cả bản tập trung ra nhà văn hóa cộng đồng để cùng nhau làm lễ. Lễ hội cũng được tổ chức thành hai phần là phần lễ và phần hội. Phần lễ, sau khi người dân tập trung ra nhà văn hóa cộng đồng, chuẩn bị lễ vật để cúng thì già làng sẽ là người chủ lễ thay mặt bà con đọc lời khấn cầu thần sấm đem đến nguồn nước cho bà con, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Cầu mong một năm mới mọi người có sức khỏe, gặp nhiều may mắn…

Kết thúc phần lễ, phần hội người dân trong bản tập trung ăn uống, múa hát, uống rượu cần, chúc nhau những điều may mắn. Tiếp đến là những tiếng cồng chiêng, tiếng sấm từ những ống tre gõ vào đất, rồi các trò chơi dân gian sôi động như, bắn nỏ, ném còn, đánh khăng…

Ông Lương Tuấn Dũng, Chủ tịch UBND xã Nga My cho biết, từ ngày được về sinh sống tại bản Văng Môn, đời sống bà con người Ơ Đu đã ngày càng ổn định hơn. Hiện đang phấn đấu đến năm 2024 bản sẽ hoàn thành các tiêu chí về nông thôn mới. Cuộc sống người dân càng ngày càng được nâng cao, nhiều con em người Ơ Đu đi học các trường Đại học, Cao đẳng trên cả nước…

Nghi lễ đón thần sấm ngoài trời.

Nghi lễ đón thần sấm ngoài trời.

Bảo tồn, phát huy một di sản văn hoá

Người Ơ Đu là một trong 5 dân tộc ít người nhất của Việt Nam (Brâu, Rơ Măm, Pu Péo, Si La, Ơ Đu). Người Ơ Đu theo tiếng Thái nghĩa là “thương lắm”, còn có tên gọi khác là người Tày Hạt. Người Ơ Đu trước đây khá đông đúc, cư trú suốt một vùng rộng lớn dọc theo hai con sông Nậm Mộ và Nậm Nơn, Nghệ An và Lào. Đồng bào người Ơ Đu có nền văn hóa đậm bản sắc dân tộc với ngôn ngữ, chữ viết, trang phục và những phong tục, tập quán riêng.

Tuy nhiên, những biến cố trong lịch sử, mà số lượng người Ơ Đu giảm dần, theo số liệu từ Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009 người Ơ Đu ở Việt Nam có dân số 376 người. Theo thống kê mới nhất hiện tại người Ơ Đu chủ yếu sống ở huyện Tương Dương, trong đó có ở xã Nga My có 334 người, thị trấn, các xã khác 49 người.

Trước đây, người Ơ Đu chủ yếu sống rải rác trong khu vực lòng hồ thủy điện Bản Vẽ, từ năm 2006 các hộ người dân tộc Ơ Đu được di chuyển về nơi ở mới ổn tại bản Văng Môn, xã Nga My, hiện tại ở bản Văng Môn có 99 hộ với trên 350 người dân Ơ Đu sinh sống. Ngày nay, những dấu vết lịch sử về cát cứ địa lý của người Ơ Đu xưa vẫn còn, đó là di tích thành lũy bằng tre ở xã Hữu Khuông (Tương Dương).

Trang phục truyền thống của người Ơ Đu trong lễ cúng thần sấm, mừng Tết Chăm Phtrong.

Trang phục truyền thống của người Ơ Đu trong lễ cúng thần sấm, mừng Tết Chăm Phtrong.

Cũng như các dân tộc khác trên địa bàn, sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của dân tộc Ơ Đu khá đa dạng và phong phú với nhiều nghi lễ độc đáo như lễ cúng năm, lễ đón tiếng Sấm, lễ truyền sắc… Do nhiều biến cố của lịch sử mà các nghi lễ đã bị mai một và mất đi, họ chỉ còn duy trì được Nghi lễ đón tiếng Sấm đầu năm được xem là nghi lễ cổ xưa nhất còn tồn tại cho đến ngày nay của dân tộc Ơ Đu.

Nghi lễ được coi trọng, duy trì từ thế hệ này sang thế hệ khác đã hàng trăm năm nay, tuy nhiên do biến thiên của lịch sử, chiến tranh loạn lạc, sự di cư nên việc bảo tồn nghi lễ không còn được nguyên vẹn. Sau một thời gian dài bị ngắt quãng, đến năm 2018, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện phục dựng văn hóa dân gian và nghi lễ dân gian dân tộc Ơ Đu ở bản Văng Môn, xã Nga My, huyện Tương Dương thuộc chương trình mục tiêu quốc gia phát triển văn hóa giai đoạn 2016 – 2020, trong đó có nội dung phục dựng Nghi lễ đón tiếng Sấm đầu năm.

Khi nghe tiếng Sấm đầu tiên vang rền, thì người thầy Mo của dân bản Ơ Đu sẽ đánh những hồi chiêng báo cho đồng bào biết. Tiếng chiêng chỉ vang lên một lần trong năm. Đó là lúc có tiếng sấm đầu năm, thầy Mo sẽ gõ 3 tiếng chiêng rồi treo lên vị trí trang trọng, gần bàn thờ tổ tiên. Khi những hồi chiêng được gióng lên, mọi người trong làng cùng thầy mo mang theo các vật dụng thường dùng trong sinh hoạt hàng ngày như chõ xôi, chiếc giỏ đi bắt cá, nồi cơm... ra suối để rửa sạch và rửa mặt, gội đầu trên dòng suối có ý nghĩa gột rửa những điều xui xẻo của năm cũ, vệ sinh sạch sẽ các thứ để chào đón năm mới tốt lành.

Kết thúc phần lễ mỗi người một tay theo mệnh lệnh của thầy Mo giơ các mâm vía lên cao với ý nghĩa dâng cúng mâm lễ để mời các thần linh và tổ tiên.

Kết thúc phần lễ mỗi người một tay theo mệnh lệnh của thầy Mo giơ các mâm vía lên cao với ý nghĩa dâng cúng mâm lễ để mời các thần linh và tổ tiên.

Các vật phẩm tế lễ luôn có lợn, gà và rượu cần 2 vò, bánh chưng, cơm lam, nếp cẩm, cá mọc, cá lạp, nhoọc chuột… là những món ăn truyền thống của đồng bào Ơ Đu. Ngày nay, Nghi lễ đón tiếng Sấm đầu năm đã được phục hồi, được duy trì thực hành trong cộng đồng Ơ Đu, nhưng quy mô hạn chế, thời gian chỉ diễn ra trong 1- 2 ngày, các nghi lễ vẫn được thực hiện theo phong tục truyền thống.

Ông Hồ Mạnh Hà – Phó Trưởng Phòng Quản lý di sản - Sở Văn hoá thể thao Nghệ An cho biết, lễ hội cúng thần sấm, mừng Tết Chăm Phtrong là một trong những phong tục đặc sắc của người Ơ Đu tại Nghệ An. Sở đang làm các thủ tục trình Bộ Văn hoá thể thao và du lịch đề nghị đề nghị đưa vào danh mục di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia.

Đối với dân tộc Ơ Đu “sấm” như là một vị thần tối cao biểu tượng cho sự linh thiêng. Đây là tập tục cổ xưa của các dân tộc thiểu số quen sống bằng nghề trồng trọt. Tiếng sấm vang lên báo hiệu cho mùa gieo trồng bắt đầu, tiếng sấm còn là mốc thời gian để đồng bào thực hiện những việc trọng đại trong gia đình, dòng họ và kể cả công việc chung của cộng đồng. Bản thân người Ơ Đu từ khi sinh ra cho đến lúc chết đi cũng phải chờ tiếng sấm vì theo họ chỉ khi có tiếng sấm vang lên thì linh hồn họ mới được siêu thoát.

Do đó, mừng tiếng sấm đầu năm là một lễ tục quan trọng nhất đối với người Ơ Đu, có ý nghĩa cầu cho một năm mưa thuận gió hòa để thuận lợi cho việc trồng trọt, săn bắt.

bài liên quan
Mới nhất
Đọc nhiều
Công ty TNHH Gia công và Thương mại Phong Hòa không đóng BHXH cho người lao động

Công ty TNHH Gia công và Thương mại Phong Hòa không đóng BHXH cho người lao động

Hành vi này của Công ty TNHH Gia công và Thương mại Phong Hòa đã bị UBND tỉnh Hải Dương xử phạt nghiêm minh.
Công ty TNHH Cơ điện Yongxin nợ hơn 5 tỷ đồng tiền thuế

Công ty TNHH Cơ điện Yongxin nợ hơn 5 tỷ đồng tiền thuế

Cục thuế tỉnh Bắc Giang vừa ban hành Quyết định cưỡng chế bằng biện pháp trích tiền từ tài khoản, phong tỏa tài khoản đối với Công ty TNHH Cơ điện Yongxin.
Bệnh nhân chạy thận nhân tạo có thể được hưởng BHYT lên đến 100%

Bệnh nhân chạy thận nhân tạo có thể được hưởng BHYT lên đến 100%

Trả lời về mức chi trả bảo hiểm y tế cho bệnh nhân chạy thận nhân tạo, Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội TP.HCM cho biết, mức hưởng BHYT từ 80-100% tùy theo đối tượng tham gia, theo thực tế chi phí điều trị tùy thuộc mức độ bệnh lý của mỗi người bệnh.
Tin bài khác
Bộ GD&ĐT đề nghị làm rõ vụ việc vi phạm đạo đức trong trường học ở Tuyên Quang

Bộ GD&ĐT đề nghị làm rõ vụ việc vi phạm đạo đức trong trường học ở Tuyên Quang

Liên quan đến nữ giáo viên tại Tuyên Quang bị một nhóm học sinh có hành vi thiếu chuẩn mực, Bộ GD&ĐT yêu cầu xử lý nghiêm khắc theo đúng mức độ vi phạm đối với các cá nhân và tập thể có liên quan.
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tập trung xử lý vi phạm nồng độ cồn dịp Tết, Lễ hội xuân 2024

Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tập trung xử lý vi phạm nồng độ cồn dịp Tết, Lễ hội xuân 2024

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang vừa ký Công điện số 1300/CĐ-TTg ngày 5/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông dịp Tết Dương lịch, Tết Nguyên đán Giáp Thìn và Lễ hội xuân 2024.
Lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Nai đối thoại với thanh niên về chuyển đổi số

Lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Nai đối thoại với thanh niên về chuyển đổi số

Chiều 5/12, quyền Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Võ Tấn Đức chủ trì buổi đối thoại với thanh niên năm 2023 bằng cả hai hình thức trực tiếp và trực tuyến.
Giải ngân vốn đầu tư công tỉnh Lạng Sơn đạt tỷ lệ thấp

Giải ngân vốn đầu tư công tỉnh Lạng Sơn đạt tỷ lệ thấp

Ngoài những huyện có tỷ lệ giải ngân thấp, có một số chủ đầu tư có tỷ lệ giải ngân cao như huyện Văn Lãng, huyện Cao Lộc, huyện Bắc Sơn.
An sinh, an dân

An sinh, an dân

Bảo đảm an sinh xã hội (ASXH), chuyển từ hỗ trợ nhân đạo sang bảo đảm quyền an sinh của công dân là một trong những điểm nhấn được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu ra tại Hội nghị quán triệt Nghị quyết 42-NQ/TW của TW8, khóa XIII. Đó là một trong những thành tựu sau 10 năm thực hiện Nghị quyết 15-NQ/TW của TW15, khóa XI.
Tìm giải pháp căn cơ giảm ùn tắc giao thông tại Hà Nội

Tìm giải pháp căn cơ giảm ùn tắc giao thông tại Hà Nội

Hôm qua (5/12), Kỳ họp thứ 14 HĐND TP Hà Nội khóa 16 khai mạc, dự kiến diễn ra trong 4 ngày.
Khai mạc hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Kon Tum khóa XVI

Khai mạc hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Kon Tum khóa XVI

Sáng 5/12, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Kon Tum khóa XVI (mở rộng) khai mạc Hội nghị lần thứ 14.
Tăng giá trần vé máy bay nội địa lên 4 triệu đồng

Tăng giá trần vé máy bay nội địa lên 4 triệu đồng

Bộ Giao thông vận tải, vừa ban hành Thông tư số 34/2023/TT-BGTVT điều chỉnh khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách trên các đường bay nội địa. Thông tư này có hiệu lực kể từ ngày 01 tháng 03 năm 2024.
Sáng nay 5/12, HĐND Thành phố Hà Nội khai mạc Kỳ họp cuối năm

Sáng nay 5/12, HĐND Thành phố Hà Nội khai mạc Kỳ họp cuối năm

Sáng nay, ngày 5/12, Kỳ họp thường lệ cuối năm (Kỳ họp thứ 14) HĐND TP Hà Nội khoá XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 chính thức khai mạc. Theo dự kiến, kỳ họp diễn ra từ ngày 5 đến 8/12 để xem xét, thông qua 67 nội dung gồm 25 báo cáo và 42 nội dung ban hành nghị quyết.
Tổng tài sản thị trường bảo hiểm ước đạt hơn 913 nghìn tỷ đồng

Tổng tài sản thị trường bảo hiểm ước đạt hơn 913 nghìn tỷ đồng

Theo Bộ Tài chính, tính đến hết tháng 11/2023, thị trường bảo hiểm ghi nhận tổng tài sản ước đạt 913.336 tỷ đồng.
trai nghiem nghe lam giay ban cua dong bao dao do o ha giang

Trải nghiệm nghề làm giấy Bản của đồng bào Dao đỏ ở Hà Giang

Giấy Bản là sản phẩm làm từ cây vầu non, được sử dụng trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên vào dịp lễ, tết... Cây vầu non được chẻ nhỏ, ngâm trong nước vôi, sau đó ngâm tiếp với nước một thời gian, đem nghiền và trộn với dung dịch chứa nhựa của một loại cây rừng. Từ hỗn hợp nguyên liệu này, người dân sẽ tráng thành những tấm giấy Bản...
clip nhom doi tuong manh dong dung hung khi dai ca met cuop tai san trong dem

Clip nhóm đối tượng mạnh động dùng hung khí dài cả mét cướp tài sản trong đêm

Ngày 16/3, Phòng Cảnh sát hình sự Công an TP Hà Nội phối hợp Công an quận Hà Đông đã bắt giữ 4 đối tượng để điều tra về hành Cướp tài sản. Các đối tượng này chủ yếu đã bỏ học, cùng nhau chế hung khí nguy hiểm dài cả mét sau đó đi khống chế, đe doạ những người đi đường trong đêm tối và cướp tài sản. Trước đó, nhóm đối tượng này đã cướp một xe máy của anh N.Đ.C. trên đường Lĩnh Nam, Vĩnh Hưng, Hoàng Mai, Hà Nội.
bao phap luat viet nam ky hop tac tai tro voi lien doan cau may viet nam

Báo Pháp luật Việt Nam ký hợp tác, tài trợ với Liên Đoàn Cầu mây Việt Nam

Báo Pháp luật Việt Nam và Liên Đoàn Cầu mây Việt Nam đã thực hiện lễ ký kết thỏa thuận hợp tác truyền thông và tài trợ đội tuyển cầu mây quốc gia Việt Nam.
tang cuong phoi hop truyen thong chinh sach phap luat giua bo tu phap va bo thong tin va truyen thong

Tăng cường phối hợp truyền thông chính sách pháp luật giữa Bộ Tư pháp và Bộ Thông tin và Truyền thông

thoi hoc sinh dang nho cua thap nien 2000 duoc tai hien qua sach tranh

Thời học sinh đáng nhớ của thập niên 2000 được tái hiện qua sách tranh

Bốn năm sau khi ra mắt 199 Mấy – Hồi Ấy Làm Gì?, hai tác giả Trang Neko và X.Lan quay trở lại với một ấn phẩm sách tranh đề tài trường học lấy nhan đề HỌC SINH CHÚNG MÌNH 2000 HỒI ẤY