Thái sư Lê Văn Thịnh và vụ án oan nghiệp "hóa hổ" hồ Dâm Đàm

Ngày 25/12, nhân dịp kỷ niệm 940 năm Thái sư Lê Văn Thịnh đỗ đầu khoa thi Minh kinh bác học (Trạng nguyên khai khoa) thời Lý, Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội phối hợp với Hội sử học Hà Nội tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Thân thế, sự nghiệp Thái sư Lê Văn Thịnh”. Tại hội thảo khoa học, các nhà nghiên cứu, khoa học một lần nữa khẳng định lại những thành tựu của dòng họ Lê Văn Thịnh trong lịch sử Việt Nam và lịch sử Thăng Long – Hà Nội.

Tựu chung trong 18 bài viết, các nhà nghiên cứu, nhà khoa học đều nhận định: Thái sư Lê Văn Thịnh, vị thủ khoa của khoa thi chọn hiền tài đầu tiên của Việt Nam thời Lý (1075) đã mở đầu cho sự nghiệp khoa cử hơn 900 năm ở nước ta và có nhiều cống hiến lớn lao cho dân tộc. Ông vừa là một vị quan khoa bảng thời Lý, vừa là một nhà giáo mẫu mực, đức độ của nước Đại Việt. Lịch sử cũng ghi nhận ông là một nhà ngoại giao xuất chúng, một danh nhân văn hóa kiệt xuất và là Thái sư có tài kinh bang tế thế, một nhà cải cách chính trị, kinh tế đại tài đưa đất nước phát triển cường thịnh.

Đây là công trình điêu khắc thể hiện sự đau đớn không biết chia sẻ với ai, chỉ có thể tự cào xé thân mình như thể hiện nỗi hàm oan của Thái sư Lê Văn Thịnh. Ảnh: Internet

Đời sau, tên tuổi của Thái sư Lê Văn Thịnh vẫn được khắc ghi trên bảng vàng, bia đá và trở thành niềm tự hào trong lịch sử khoa cử nước ta. Thái sư Lê Văn Thịnh được các triều đại sau ghi nhận, công tích của ông được lưu truyền trong sắc phong, ngọc phả và trong đời sống tinh thần của nhân dân. Nhiều nơi lập đền thờ và tôn ông làm thành hoàng làng. Nhiều con đường và ngôi trường mang tên Lê Văn Thịnh.

Theo bản thần tích lưu tại đền thờ Lê Văn Thịnh, tại xã Đông Cứu, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh: Thái sư Lê Văn Thịnh sinh ngày 11 tháng 2 năm 1050 (Canh Dần) ở Trang Đông Cứu, huyện Gia Bình, lộ Bắc Giang, nay là làng Bảo Tháp, xã Đông Cứu, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh.

Sử sách còn ghi: Tháng 2 năm Ất Mão (1075), vua Lý Nhân Tông cho mở khoa thi Minh kinh bác học và thi Nho học tam trường, Lê Văn Thịnh dự thi và đã đỗ đầu. Ban đầu, ông được vào hầu vua học, sau đó thăng chức Nội cấp sự, rồi Thị lang bộ binh vào năm Bính Thìn (1076). Ông cũng là người có công cùng Lý Thường Kiệt tổ chức cuộc kháng chiến chống quân Tống năm 1077 thắng lợi.

Sau chiến thắng quân Tống, ông được cử dẫn đầu phái bộ nhà Lý để đàm phán về chủ quyền biên giới Đại Việt. Cụ thể, tháng 6 năm Giáp Tý (1084), ông được cử đi đến trại Vĩnh Bình (thuộc Cao Bằng ngày nay) để bàn nghị về việc cương giới với Chánh sứ nhà Tống là Thành Trạc. Sau khi đã “phân giải mọi lẽ”, nhà Tống chấp thuận trả lại cho Đại Việt (Việt Nam ngày nay) 6 huyện 3 động thuộc châu Quảng Nguyên (nay là phần đất ở phía Tây Bắc tỉnh Cao Bằng) mà họ đã chiếm trước đây và cho thông sứ như cũ. Tiếc của, vì nghe đâu nơi ấy có vàng, người Tống có thơ rằng: Theo sử liệu, thì trong dịp này, Lê Văn Thịnh còn được vua Tống ban chức Long đồ các Đãi chế và sau đó được vua Lý Nhân Tông cất lên làm Thái sư vào năm Ất Sửu(1085).

Pho tượng rắn "miệng cắn thân, chân xé mình" trong miếu Xà Thần, trong đền thờ Xà Thần thuộc khuôn viên đền thờ Thái sư Lê Văn Thịnh, thuộc thôn Bảo Tháp (Đông Cứu, Gia Bình, Bắc Ninh). Ảnh: Internet

Thái sư Lê Văn Thịch đã đem hết tài năng, trí tuệ của mình cống hiến cho công cuộc xây dựng, đổi mới triều đại và canh tân đất nước. Sự nghiệp của ông kết thúc bằng vụ án "hóa hổ" hồ Dâm Đàm đầy oan nghiệp với kết cục bi thảm năm Ất Hợi (1095).

Vụ án hóa hổ giết vua trong Đại Việt sử ký toàn thư, chép: “Bấy giờ vua ra hồ Dâm Đàm, ngự trên thuyền nhỏ xem đánh cá. Chợt có mây mù nổi lên, trong đám mù nghe có tiếng thuyền bơi đến, tiếng mái chèo rào rào, vua lấy giáo ném. Chốc lát mây mù tan, thấy trong thuyền có con hổ, mọi người sợ tái mặt, nói: “Việc nguy rồi!”. Người đánh cá là Mục Thận quăng lưới trùm lên con hổ, thì ra là Thái sư Lê Văn Thịnh. Vua nghĩ Thịnh là đại thần có công giúp đỡ, không nỡ giết, đày lên trại đầu Thao Giang. Trước đấy Lê Văn Thịnh có gia nô người nước Đại Lý (Vân Nam, Trung Quốc - PV) có phép thuật kỳ lạ, cho nên mượn thuật ấy toan làm chuyện thí nghịch”.

Sau vụ kỳ án oan khiên đó Thái Sư Lê Văn Thịnh bị tước hết quan chức, bị đày ở Thao Giang (thuộc Tam Nông, Phú Thọ ngày nay).

Tại hội thả, Chủ tịch Hội Sử học Hà Nội TS. Nguyễn Văn Sơn nhận định : Nhiều nhà nghiên cứu lý giải nguyên nhân về vụ án oan của Thái sư Lê Văn Thịnh có cuội nguồn từ sự tranh giành quyền lực giữa các thế lực Nho giáo - Đạo giáo - Phật giáo về quyền lợi kinh tế của tầng lớp quý tộc và giới Phật giáo thời Lý.

Đến thời Lê sơ, vua Lê Thái Tổ và các vị vua thời Lê Trung hưng đã gia phong và khẳng định công lao của Thái sư qua các sắc phong, bi ký ở đền thờ nơi quê hương ông.