Hà Nội 25 °C
TP Hồ Chí Minh 28 °C
Hải Phòng 24 °C
Đà Nẵng 26 °C
Yên Bái 22 °C
  • Hà Nội Hà Nội 25°C
  • TP Hồ Chí Minh Hà Nội 28°C
  • Hải Phòng Hà Nội 24°C
  • Đà Nẵng Hà Nội 26°C
  • Yên Bái Hà Nội 22°C

Tết nghèo trong tôi

Văn hóa
29/01/2022 22:00
TS.BS Quan Thế Dân
aa
Vợ tôi bảo, anh đừng viết về cái nghèo mãi, không thì người ta tưởng nhà mình nghèo thật, con gái mình khó lấy chồng! Tôi bật cười về ý nghĩ ngộ nghĩnh này của vợ. Bởi không phải tôi thích than nghèo, mà tôi nhớ về cái thời cả xã hội cùng nghèo đấy chứ. Nhớ về tuổi thơ tôi, nhớ về bà, về mẹ…


Nhớ về Hà Nội xưa nghèo đói xác xơ, chìm trong màu xám của mùa đông. Hà Nội chỉ bừng lên chút nắng ấm áp, chút hào quang cũ khi Tết về.

Ngày xưa mọi người đều rất tự nhiên gọi là Ăn Tết. Cả năm tích góp nhặt nhạnh cái ngon để dành đến Tết. Trẻ con có đòi cái gì, bố mẹ đều trả lời để đến Tết sẽ mua cho. Tết với trẻ con là một ngày hội chói lòa ánh sáng, một cái thứ gì đó vô cùng hấp dẫn, không thể tả thành lời. Bắt đầu từ tháng chạp là tôi bắt đầu đếm ngược đến Tết. Còn 28 ngày nữa là Tết. Còn 27 ngày nữa là Tết.

Tết với mẹ là nỗi lo. Tôi ngạc nhiên khi thấy mẹ thở dài, sắp đến Tết rồi. Sao mẹ lại buồn khi nhắc đến Tết nhỉ. Nhiều khi mẹ nhìn chúng tôi triết lý: Chỉ có chúng mày là sướng, chẳng phải lo nghĩ gì. Mãi đến sau này tôi mới thấm thía câu nói năm nào của mẹ, còn lúc ấy tôi nào đâu để ý. Chỉ thấy một nỗi vui vô cớ cứ dâng lên ngày càng nhiều khi càng gần đến Tết.

Tết đến mỗi nhà được mua một túi hàng Tết, trong đó có một miếng bóng bì để Tết nấu bát canh bóng thật ngon, với miếng bóng mềm xốp ngấm đầy nước dùng thơm tho. Rồi một hộp mứt tết, một bó miến, cân đậu xanh, một ít mọc nhĩ, một ít chè, một bánh pháo, và một chai rượu chanh. Thế là hết. Tất cả cỗ bàn cúng cấp tổ tiên được nhà nước quy định trọn vẹn trong một túi hàng như thế. Ôi, cái thời bao cấp. Thế mà bây giờ còn có người luyến tiếc cái kinh tế kế họach hóa ấy.

Gạo nếp thì được mua ở mậu dịch, mỗi nhà vài cân, trừ vào suất gạo tẻ trong tháng. Ăn bánh chưng rồi thì khỏi ăn cơm. Thịt lợn mua theo tem phiếu, nhân dân như ông bà tôi thì được 3 lạng một tháng, cán bộ như bố mẹ tôi được nửa cân. Bà ngoại tôi phải để dành tem phiếu thịt từ mấy tháng trước để dành đến Tết mua một thể để gói bánh chưng, tức là mấy tháng trước Tết ông bà tôi ăn toàn rau suốt tháng!

Lá dong bán phân phối mỗi hộ gia đình được mua 2 bó, mỗi bó 50 lá. Mẹ tôi có quen biết bên cửa hàng, nên được vào tận trong nhà chọn bó lá to nhất. Tôi nhớ tôi theo mẹ đi chọn lá dong tận cửa hàng mậu dịch trên phố hàng Bè, đi từ nhà đến Bờ Hồ, chỗ ga tàu điện, rồi rẽ qua đầu phố Cầu Gỗ vào. Trong cái tối lờ mờ của kho lá dong, tôi cứ ngường ngượng nhìn mẹ cười nói nịnh nọt mấy cô mậu dịch viên để chọn lấy bó lá đẹp hơn một chút. Tôi thấy sợ sợ và thương mẹ quá, cứ kéo tay mẹ về, mua bó nào cũng được. Nhưng mẹ chẳng ngượng, mẹ chọn bằng được bó lá ưng ý rồi mới về. Với mẹ gia đình là trên hết, xá gì chút sĩ diện cỏn con.

Mua hàng Tết ở cửa hàng mậu dịch ngày (ảnh Tư liệu)

Mua hàng Tết ở cửa hàng mậu dịch ngày (ảnh Tư liệu)

Có gạo, có đậu, có thịt, có lá dong rồi. Bà tôi thở phào, thế là lo xong cái Tết rồi. Bà định ngày gói bánh chưng. Như là định một cái ngày trọng đại, quyết định sự thành bại của cả một năm.

Ngày gói bánh như là nghi lễ trang trọng nhất của Tết. Tôi lúc đó là chú bé gầy gò, nhút nhát, đa cảm, đứng chứng kiến tất cả các nghi lễ này và khắc ghi nó vào tim. Nên bây giờ tôi rất ghét ai nói, ôi dào, gói bánh mất thì giờ, đi mua cho nhanh. Bánh chưng không phải là cái bánh để ăn, mà nó là cái tâm để cúng tổ tiên, là nghi lễ không thể bỏ. Cứ nhìn cái thời bao cấp đói khổ ấy mà bà tôi, mẹ tôi lo lắng đến thế nào để có được những cái bánh chưng ấy thì sẽ hiểu.

Từ ngày hôm trước ông bà tôi đã nhặt gạo, tìm bỏ từng hạt thóc, hạt sạn. Ông mắt kém hay nhầm lẫn chỗ gạo đã nhặt vào gạo chưa nhặt làm bà phải mắng. Rồi bác tôi, không chồng con, ở với ông bà, đi tước lá dong và rửa lá sạch sẽ. Tối hôm đó bà ngâm gạo và ngâm đậu, rồi giục cả nhà đi ngủ sớm để sáng mai gói bánh. Tôi cũng bị bắt đi ngủ sớm. Trong tất cả các đứa cháu, bà chọn tôi làm truyền nhân để dạy cho tất cả các nghi thức cổ, để sau này bà mất đi thì có đứa làm giỗ. Nên tôi biết gói bánh chưng, biết nấu cỗ Tết theo kiểu Hà Nội xưa. Mấy hôm trước có lần con gái tôi bảo nó xem trên ti vi thấy cỗ tết Hà Nội xưa giống y hệt như mâm cỗ bố hay nấu, làm tôi vô cùng sung sướng. Tất nhiên không thể nào ngon như bà tôi nấu ngày xưa.

Ký ức về bà về nồi bánh chưng ngày Tết sẽ theo chúng ta suốt cuộc đời (ảnh minh hoạ)

Ký ức về bà về nồi bánh chưng ngày Tết sẽ theo chúng ta suốt cuộc đời (ảnh minh hoạ)

Bà đãi đỗ cho hết lớp vỏ xanh, sau đó đồ chín, rồi cho vào cối giã nhuyễn ra, nắm thành từng nắm tròn, vàng tươi, mỗi cái bánh là 1 nắm. Gạo nếp sau ngâm để cho ráo nước, từng hạt gạo căng tròn, trắng muốt. Thịt lợn được tẩm ướp nước mắm, hạt tiêu, rồi kho qua, thơm lừng. Khi các nguyên liệu đã chuẩn bị xong xuôi, bà bắt tay vào gói bánh. Vì tất cả tiêu chuẩn cả nhà chỉ có 10 cái bánh nên bà làm rất thận trọng, cẩn thận. Bà gói bánh bằng khuôn. Cái khuôn gỗ treo trên cao cả năm, giờ được lấy xuống, đặt lá dong vào. Bà thận trọng đổ gạo vào, dàn bốn góc cho đều, rồi cho đậu xanh, đặt thịt, phủ đậu xanh, đổ nốt bát gạo lên trên cùng, rồi gấp lá lại. Giờ là đến lúc quan trọng nhất, tôi từ nãy giờ đứng cạnh, lúc này thò tay vào giữ cái lá để bà từ từ nhấc cái khuôn ra, buộc lạt lại. Cứ thế một già một trẻ trang nghiêm gói bánh đến quá trưa là xong 10 cái bánh.

Bánh gói xong bà tôi và bác tôi mang ra tổ dân phố ở đầu phố hàng Bồ để luộc. Tổ dân phố có mấy cái thùng phi to, đun than đá, nhận luộc bánh chưng thuê. Các nhà cắt mảnh sắt ống bơ thành ký hiệu để đánh dấu bánh của nhà mình. Trông vậy thôi mà tổ dân phố luộc bánh chưng rất có tâm, đun dền 10 tiếng, không gian dối bỏ pin đèn vào cho nhanh như sau này. Sáng hôm sau, cậu tôi ra phố lấy bánh về.

Tết có nghèo nhưng vẫn nhất định phải mau một cành đào thật đẹp (ảnh minh hoạ)

Tết có nghèo nhưng vẫn nhất định phải mau một cành đào thật đẹp (ảnh minh hoạ)

Lo xong bánh chưng là lo xong Tết rồi, bây giờ là lúc mẹ đi mua hoa. Ngay từ lúc bé ấy, tôi đã thắc mắc sao người Hà Nội chơi hoa chỉ 1 năm 1 lần. Những ngày gần Tết, Hà Nội tràn đầy các loại hoa đẹp. Hoa đào, hoa thược dược, hoa violet, hoa cúc, quất. Hoa rất đắt. Tôi nhớ tôi rất mê cây quất. Tôi cứ một chốc lại chạy từ nhà ở hàng Phèn, đi dọc phố Thuốc Bắc lên phố hàng Lược để đi ngắm hoa, nhất là ngắm quất. Tôi mê mẩn ngắm những cây quất có những quả vàng lúc lỉu. Tôi nài nỉ mẹ mua 1 cây, nhỏ thôi, chỉ có chục quả thôi cũng được, nhưng mẹ bảo không có tiền.

Thật ra là mẹ mê hoa đào. Năm nào cũng phải có một cành đào đẹp, cho dù có bằng cả nửa tháng lương. Tính mẹ thế, con nhà tư sản cũ mà. Chính vì thế mẹ không được lòng các bác bên nhà chồng, cho là mẹ không biết vun vén cho chồng con.

Riêng tôi thì yêu mẹ, tôi yêu cả cái cách mẹ tiêu hoang, nhất quyết phải mua bằng được cành đào Tết. Tôi nhớ có năm khó khăn quá, mẹ đắn đo rồi quyết định năm nay không chơi đào. Nhưng mẹ như bị dằn vặt, cứ ra vào đứng ngồi không yên. Thế rồi ngày cuối cùng trong năm tôi thấy mẹ cầm một cành đào thật đẹp về, vẻ mặt đầy quả quyết, kiểu như muốn ra sao thì ra, cho dù bố mẹ sau đó có cãi nhau to vì hết tiền. Mẹ là người yêu cái đẹp.

Sáng mùng Một Tết bà tôi mặc áo dài, đầu vấn khăn gấm. Bà nhìn thật lạ, đẹp lão, trang trọng, đầy quyền uy như xưa bà đã từng. Bố tôi mặc comple, mẹ cũng mặc áo dài, bên ngoài khoác chiếc áo len trắng kiểu cách. Bố mẹ tôi lễ phép chúc thọ ông bà. Nhìn bố mẹ tôi lúc ấy ngoan thế, chẳng bù trong năm hay cãi bà. Bà mở tủ lấy ra phong bao hồng điều đỏ mừng tuổi cho bố mẹ tôi, chúc năm nay làm ăn phát tài, rồi ông bà mừng tuổi chúng tôi chúc chúng tôi học giỏi lớn lên cho ông bà bố mẹ được nhờ. Ôi nhớ lại nghững nghi lễ của người Hà Nội xưa mà tôi thấy ngậm ngùi. Cuộc đời xô đẩy dù nghèo đói cùng cực nhưng vẫn cố duy trì nếp nhà xưa.

Rồi bà bảo chúng tôi ra hè phố đốt pháo lấy may. Tiếng phao nổ ran, mùi khói pháo thơm thơm. Bữa cỗ có thịt khiến mọi người vui cười rộn ràng. Sau này học y tôi mới biết là ăn thịt sẽ khiến bộ não tiết ra hormone vui sướng. Thảo nào ngày ấy đến Tết thấy vui thế, cứ cười suốt. Tối hôm ấy trẻ con được ngủ muộn, chìm vào trong giấc ngủ với nụ cười hạnh phúc.

Sáng hôm sau dậy, đã là mùng Hai. Nghe tiếng mẹ nói bâng quơ, nửa như tiếc nuối, nửa như nhẹ nhõm: Thế là hết Tết rồi. Tôi như muốn khóc. Thế là hết Tết rồi sao, tôi còn chưa kịp chơi gì mà!

bài liên quan
Rộn ràng công tác chuẩn bị đón Tết của người xưa

Rộn ràng công tác chuẩn bị đón Tết của người xưa

Tết Nguyên Đán là lễ hội đầu tiên của năm và là lễ hội lớn nhất trong truyền thống của người Việt. Đó là thời điểm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, thời điểm “tống cựu nghinh tân”, rũ bỏ quá khứ và chào đón tương lai.
Hà Nội: Nhiều tuyến phố trung tâm ùn tắc nghiêm trọng ngày giáp Tết

Hà Nội: Nhiều tuyến phố trung tâm ùn tắc nghiêm trọng ngày giáp Tết

Nhiều tuyến đường trung tâm Hà Nội xuất hiện tình trạng ùn ứ giao thông ngay cả giờ thấp điểm trong những ngày giáp Tết Nhâm Dần 2022.
Bình yên Tết đến

Bình yên Tết đến

Tết đã đến rất gần, lòng người không còn thấp thỏm, lo âu như cái tết đại dịch năm trước. Một tâm thế mới chuẩn bị đón xuân xuất hiện trong xã hội chúng ta sau khi đã trải qua một năm nhiều biến động, khó khăn, trải nghiệm thương đau và cố gắng vượt qua.
Bình yên Tết đến

Bình yên Tết đến

Tết đã đến rất gần, lòng người không còn thấp thỏm, lo âu như cái tết đại dịch năm trước. Một tâm thế mới chuẩn bị đón xuân xuất hiện trong xã hội chúng ta sau khi đã trải qua một năm nhiều biến động, khó khăn, trải nghiệm thương đau và cố gắng vượt qua.
Bộ trưởng Lê Thành Long gửi thư chúc Tết CBCCVC, người lao động ngành Tư pháp

Bộ trưởng Lê Thành Long gửi thư chúc Tết CBCCVC, người lao động ngành Tư pháp

Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long vừa có thư gửi cán bộ lão thành, cán bộ hưu trí, toàn thể công chức, viên chức, người lao động ngành Tư pháp nhân dịp Tết cổ truyền dân tộc và đón xuân Nhâm Dần 2022. Báo PLVN trân trọng giới thiệu toàn văn thư Bộ trưởng.
Đào Nhật Tân

Đào Nhật Tân 'mỏi mòn' chờ khách

Chỉ còn 2 tuần nữa đến Tết Nguyên đán 2022, người dân các vườn đào Nhật Tân vẫn đang ngóng chờ khách đến chọn đào. Tuy nhiên, lượng khách giảm rất nhiều so với cùng kỳ mọi năm...
Mới nhất
Đọc nhiều
Giá dầu giảm, giá xăng tăng mạnh

Giá dầu giảm, giá xăng tăng mạnh

Giá xăng RON95 tăng 530 đồng/lít, giá bán là 24.810 đồng/lít, giá dầu diesel được điều chỉnh giảm 320 đồng/lít, giá bán là 20.690 đồng/lít.
Công an tỉnh Lai Châu tăng cường công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm

Công an tỉnh Lai Châu tăng cường công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm

Chiều ngày 27/03/2024, Đại tá Phạm Hải Đăng – Phó Giám đốc Công an tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan CSĐT đã chủ trì hội nghị Giao ban Cơ quan CSĐT Quý I năm 2024.
Thị trường bất động sản sôi sục chờ đón Lễ Kick-off Dự án Meyhomes Capital Phú Quốc

Thị trường bất động sản sôi sục chờ đón Lễ Kick-off Dự án Meyhomes Capital Phú Quốc

Ngày 02/04 tới đây sẽ diễn ra Lễ kick-off dự án Meyhomes Capital Phú Quốc với sự quy tụ của hơn 1000 chiến binh toàn quốc.
Tin bài khác
Bộ GD&ĐT đề nghị làm rõ vụ việc vi phạm đạo đức trong trường học ở Tuyên Quang

Bộ GD&ĐT đề nghị làm rõ vụ việc vi phạm đạo đức trong trường học ở Tuyên Quang

Liên quan đến nữ giáo viên tại Tuyên Quang bị một nhóm học sinh có hành vi thiếu chuẩn mực, Bộ GD&ĐT yêu cầu xử lý nghiêm khắc theo đúng mức độ vi phạm đối với các cá nhân và tập thể có liên quan.
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tập trung xử lý vi phạm nồng độ cồn dịp Tết, Lễ hội xuân 2024

Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tập trung xử lý vi phạm nồng độ cồn dịp Tết, Lễ hội xuân 2024

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang vừa ký Công điện số 1300/CĐ-TTg ngày 5/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông dịp Tết Dương lịch, Tết Nguyên đán Giáp Thìn và Lễ hội xuân 2024.
Lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Nai đối thoại với thanh niên về chuyển đổi số

Lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Nai đối thoại với thanh niên về chuyển đổi số

Chiều 5/12, quyền Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Võ Tấn Đức chủ trì buổi đối thoại với thanh niên năm 2023 bằng cả hai hình thức trực tiếp và trực tuyến.
Giải ngân vốn đầu tư công tỉnh Lạng Sơn đạt tỷ lệ thấp

Giải ngân vốn đầu tư công tỉnh Lạng Sơn đạt tỷ lệ thấp

Ngoài những huyện có tỷ lệ giải ngân thấp, có một số chủ đầu tư có tỷ lệ giải ngân cao như huyện Văn Lãng, huyện Cao Lộc, huyện Bắc Sơn.
An sinh, an dân

An sinh, an dân

Bảo đảm an sinh xã hội (ASXH), chuyển từ hỗ trợ nhân đạo sang bảo đảm quyền an sinh của công dân là một trong những điểm nhấn được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu ra tại Hội nghị quán triệt Nghị quyết 42-NQ/TW của TW8, khóa XIII. Đó là một trong những thành tựu sau 10 năm thực hiện Nghị quyết 15-NQ/TW của TW15, khóa XI.
Tìm giải pháp căn cơ giảm ùn tắc giao thông tại Hà Nội

Tìm giải pháp căn cơ giảm ùn tắc giao thông tại Hà Nội

Hôm qua (5/12), Kỳ họp thứ 14 HĐND TP Hà Nội khóa 16 khai mạc, dự kiến diễn ra trong 4 ngày.
Khai mạc hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Kon Tum khóa XVI

Khai mạc hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Kon Tum khóa XVI

Sáng 5/12, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Kon Tum khóa XVI (mở rộng) khai mạc Hội nghị lần thứ 14.
Tăng giá trần vé máy bay nội địa lên 4 triệu đồng

Tăng giá trần vé máy bay nội địa lên 4 triệu đồng

Bộ Giao thông vận tải, vừa ban hành Thông tư số 34/2023/TT-BGTVT điều chỉnh khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách trên các đường bay nội địa. Thông tư này có hiệu lực kể từ ngày 01 tháng 03 năm 2024.
Sáng nay 5/12, HĐND Thành phố Hà Nội khai mạc Kỳ họp cuối năm

Sáng nay 5/12, HĐND Thành phố Hà Nội khai mạc Kỳ họp cuối năm

Sáng nay, ngày 5/12, Kỳ họp thường lệ cuối năm (Kỳ họp thứ 14) HĐND TP Hà Nội khoá XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 chính thức khai mạc. Theo dự kiến, kỳ họp diễn ra từ ngày 5 đến 8/12 để xem xét, thông qua 67 nội dung gồm 25 báo cáo và 42 nội dung ban hành nghị quyết.
Tổng tài sản thị trường bảo hiểm ước đạt hơn 913 nghìn tỷ đồng

Tổng tài sản thị trường bảo hiểm ước đạt hơn 913 nghìn tỷ đồng

Theo Bộ Tài chính, tính đến hết tháng 11/2023, thị trường bảo hiểm ghi nhận tổng tài sản ước đạt 913.336 tỷ đồng.
trai nghiem nghe lam giay ban cua dong bao dao do o ha giang

Trải nghiệm nghề làm giấy Bản của đồng bào Dao đỏ ở Hà Giang

Giấy Bản là sản phẩm làm từ cây vầu non, được sử dụng trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên vào dịp lễ, tết... Cây vầu non được chẻ nhỏ, ngâm trong nước vôi, sau đó ngâm tiếp với nước một thời gian, đem nghiền và trộn với dung dịch chứa nhựa của một loại cây rừng. Từ hỗn hợp nguyên liệu này, người dân sẽ tráng thành những tấm giấy Bản...
clip nhom doi tuong manh dong dung hung khi dai ca met cuop tai san trong dem

Clip nhóm đối tượng mạnh động dùng hung khí dài cả mét cướp tài sản trong đêm

Ngày 16/3, Phòng Cảnh sát hình sự Công an TP Hà Nội phối hợp Công an quận Hà Đông đã bắt giữ 4 đối tượng để điều tra về hành Cướp tài sản. Các đối tượng này chủ yếu đã bỏ học, cùng nhau chế hung khí nguy hiểm dài cả mét sau đó đi khống chế, đe doạ những người đi đường trong đêm tối và cướp tài sản. Trước đó, nhóm đối tượng này đã cướp một xe máy của anh N.Đ.C. trên đường Lĩnh Nam, Vĩnh Hưng, Hoàng Mai, Hà Nội.
bao phap luat viet nam ky hop tac tai tro voi lien doan cau may viet nam

Báo Pháp luật Việt Nam ký hợp tác, tài trợ với Liên Đoàn Cầu mây Việt Nam

Báo Pháp luật Việt Nam và Liên Đoàn Cầu mây Việt Nam đã thực hiện lễ ký kết thỏa thuận hợp tác truyền thông và tài trợ đội tuyển cầu mây quốc gia Việt Nam.
tang cuong phoi hop truyen thong chinh sach phap luat giua bo tu phap va bo thong tin va truyen thong

Tăng cường phối hợp truyền thông chính sách pháp luật giữa Bộ Tư pháp và Bộ Thông tin và Truyền thông

thoi hoc sinh dang nho cua thap nien 2000 duoc tai hien qua sach tranh

Thời học sinh đáng nhớ của thập niên 2000 được tái hiện qua sách tranh

Bốn năm sau khi ra mắt 199 Mấy – Hồi Ấy Làm Gì?, hai tác giả Trang Neko và X.Lan quay trở lại với một ấn phẩm sách tranh đề tài trường học lấy nhan đề HỌC SINH CHÚNG MÌNH 2000 HỒI ẤY