Hà Nội 24 °C
TP Hồ Chí Minh 29 °C
Hải Phòng 25 °C
Đà Nẵng 27 °C
Yên Bái 22 °C
  • Hà Nội Hà Nội 24°C
  • TP Hồ Chí Minh Hà Nội 29°C
  • Hải Phòng Hà Nội 25°C
  • Đà Nẵng Hà Nội 27°C
  • Yên Bái Hà Nội 22°C

Giải trãi - linh thú được tôn sùng là thần công lý

Văn hóa
26/05/2020 16:30
Nam Hà
aa
Giải trãi là tên một thần thú, tương truyền có từ đời vua Thuấn. Linh vật này được mô tả là giống hình con dê, có một sừng, biết phân biệt thị phi, trắng đen, phải trái, hễ gặp kẻ gian tà là dùng sừng đâm ngay, nhưng không bao giờ chạm đến người ngay chính.


Giải trãi (tượng phong thủy).

Giải trãi (tượng phong thủy).

Biểu tượng của công lý

Một trong những “hot trend” (chủ đề được nhiều người quan tâm) thời gian vừa qua là việc Tòa án Nhân dân Tối cao dự định tôn vinh – dựng tượng một vị vua làm biểu tượng công lý và hoạt động xét xử Việt Nam. Ngoài cuốn sách Hình thư, hai vật tượng trưng khác cũng được đưa vào mẫu phác thảo là thanh gươm và cái cân.

Nhìn ra thế giới, ở nhiều quốc gia phương Tây, từ lâu đã coi một nữ thần (tiếng Latin: Justitia) – là biểu tượng của công lý, pháp luật và xét xử. Nữ thần công lý được khắc hoạ với ba dấu hiệu đặc trưng là cầm một thanh gươm biểu tượng cho quyền uy; một chiếc cân để phân định lẽ phải, sự công bằng, không thiên vị và một chiếc khăn bịt mắt tượng trưng cho công lý “mù loà”, chỉ thượng tôn công lý chứ không chịu ảnh hưởng từ bất cứ một “thế lực” nào.

Nhưng không phải ai cũng biết, trong truyền thống Á Đông cũng có một biểu tượng công lý rất đặc sắc và vô cùng ý nghĩa. Đó chính là con giải trãi. Đề cập đến linh vật này, nhà sưu tập và nghiên cứu cổ vật Philippe Trương cho biết: theo truyền thuyết, giải trãi là con vật đứng đầu trong 5 loại linh thú thuộc bộ kỳ lân. Hình tượng con giải trãi đã được thể hiện trên các cổ vật đồng từ thời Chiến Quốc. Trong bộ Luận hành của Vương Sung (27-97, thời Đông Hán) có kể rằng: Cao Dao, một vị hiền thần đời vua Thuấn, có một con dê một sừng gọi là con giải trãi.

Giải trãi được coi là thần thú biểu tượng cho công lý.

Giải trãi được coi là thần thú biểu tượng cho công lý.

Tính con thú này rất ngay thẳng, nó có thể phân biệt người lành hay kẻ ác. Gặp bọn gian tà, nó dùng sừng đâm nhưng không bao giờ chạm đến người hiền. Cao Dao thả giải trãi vào trong ngục để kiểm tra xem có người nào bị bắt oan hay không. Chính vì lý do này nên dưới thời Đông Hán, hình con giải trãi được vẽ trên tường ở nơi xử án hoặc trên ghế của các quan tòa để biểu trưng cho chấp pháp. Người ta đã tìm thấy một pho tượng bằng gỗ thời Đông Hán, thể hiện một con bò, chân guốc, đuôi dựng thẳng, đầu cúi sát ngực với một sừng duy nhất chĩa ra phía trước như sắp trừng trị người phạm tội.

Truyền thống này vẫn tiếp tục dưới thời nhà Đường: hình con giải trãi được dán hai bên cửa phòng xử án và những công thự quan trọng của triều đình, vì giải trãi vừa có thể phân biệt người vô tội với kẻ ác, lại vừa có thể phát hiện và trừng trị các quan chức bất lương. Do đó, giải trãi còn trở thành biểu tượng cho đức độ và sự lương thiện của các quan tòa và các quan ngự sử.

Tới Hàn Quốc (Triều Tiên), giải trãi được gọi là Haetae. Tượng đá Haetae được dựng bên ngoài cung điện Gyeongbokgung ở Seoul dưới thời Joseon (1392-1897). Haetae được tin là có khả năng bảo vệ Hanyang (nay là Seoul, Haetae được coi là biểu tượng của thành phố này) khỏi thảm hoạ tai ương từ thần thánh, đồng thời ban bố và bảo vệ luật pháp, công bằng, lẽ phải khỏi những xấu xa, bất công của xã hội đương thời.

Gắn với hành pháp

Không thể phủ nhận những ảnh hưởng của truyền thuyết phương Bắc nhưng cũng như các linh vật khác (rồng, phượng, kỳ lân…), giải trãi khi “nhập tịch” Đại Việt đã được tiền nhân biến đổi để mang tâm hồn và cốt cách Việt Nam. Theo Nguyễn Lê Thanh Phương (trong bài “Con dê trong nền pháp luật xưa”) thì, ở nước ta từ rất sớm đã truyền miệng câu chuyện về giống thần dương, tức loài dê thần một sừng.

Theo sách Nam ngữ chính tả tự vị, thì trãi là loài dê đời xưa có một sừng, tính trung trực hay húc những kẻ gian tà. Khi xử các nghi án thì cho con trãi ra trước tòa, nó dùng sừng húc vào bên nào thì cho biết bên ấy là kẻ có tội. Một chức quan gắn liền với việc xét xử trong lịch sử Việt Nam chính là ngự sử. Ngự sử đài được thiết lập từ thời Trần (1225 - 1400). Cơ quan này đảm nhiệm việc duy trì phong hóa pháp độ, được phép vạch tội tất cả các quan, thậm chí can gián cả nhà vua, mỗi khi phát hiện họ làm điều gì trái pháp luật hay trái đạo đức.

Người giữ chức quan ngự sử không những rất tài giỏi, am hiểu sâu sắc về pháp luật mà còn phải liêm khiết, trung thực, dũng cảm. Đến thời Nguyễn, tên gọi của Ngự Sử Đài được thay bằng Đô Sát Viện song quyền hạn và chức vụ không thay đổi. Đô sát viện là một tổ chức tư pháp quan trọng trong triều đình với nhiệm vụ “chuyên giữ việc dâng nộp, xét hạch, chỉnh đốn phép quan để nghiêm phong hóa pháp luật”.

Và giải trãi chính là linh vật biểu tượng cho ngự sử quan. Phan Huy Chú trong Lịch triều Hiến chương loại chí (tập Lễ nghi chí) cho biết, đô ngự sử, ngự sử, đề hình, hiến sứ, cai đạo đều dùng mũ giải trãi, bổ tử (miếng vải vuông đính ở ngực và lưng phẩm phục quan lại) cũng thêu hình con giải trãi. Thời Trần Anh Tông, Trần Thì (Thời) Kiến, làm An phủ sứ phủ Thiên Trường, sau đó thiên qua nhiều chức vụ khác như: Kiểm pháp quan kiêm chức Đại An phủ sứ Kinh sư. Cuối đời ông được thăng đến chức Tả bộc xạ - Tể tướng.

Sau người kia lại đến xin, ông liền móc họng để nôn ra trả. Khi dùng Trần Thì Kiến làm hành khiển, vua Trần Anh Tông đã cho ông một cái hốt có khắc bài minh rằng: “Thái sơn chót vót, hốt ngà oai nghiêm, linh trãi dâng sừng, làm hốt khó gãy” (nguyên văn: thái sơn trinh cao, tượng hốt trinh liệt, linh trãi tiến dác; vi hốt nan chiết).Trần Thì Kiến nổi tiếng thanh liêm, công bằng và có tài biện luận trong xử kiện. Tương truyền, có người cùng quê nhân ngày giỗ đem biếu ông mâm cỗ, Trần Thì Kiền hỏi lý do, người kia trả lời rằng vì hàng xóm nên biếu chứ không xin điều gì.

Tên “Trãi” còn gắn với cuộc đời và tài năng của một con người kiệt xuất trong lịch sử Việt Nam, đó chính là Nguyễn Trãi. Nguyễn Phi Khanh, người đỗ đại khoa cuối đời Trần sang Hồ, bậc tri thức rất hiểu pháp luật đặt tên con mình là “Trãi”. Và vị anh hùng dân tộc gắn với đức tính trung thực, ngay thẳng Nguyễn Trãi, từng làm Ngự sử đài Chánh chưởng nắm giữ pháp luật đời Hồ, có góp phần giảng, biên soạn hình luật đời Lê Sơ đã rất xứng đáng với tên đẹp ấy.

Mang hình dáng Việt

Vào năm 2010, có một tượng bằng vàng, niên đại thời Nguyễn, cao 12cm, nặng hơn 200gram được đưa ra bán đấu giá ở Paris với giá 12.000euro. Theo Philippe Trương thì con vật trên chính là tượng con giải trãi được đúc dưới thời Minh Mạng năm 1837. Điều đặc biệt ở chỗ nếu như con giải trãi trong truyền thống Trung Hoa là một loài thú dữ, bản tính rất hung hăng, “khi nổi cơn thịnh nộ, chúng ăn cả lừa” (có thể thấy rõ điều này qua tượng giải trãi bằng đồng ở cố cung Bắc Kinh) thì hình tượng con giải trãi đúc dưới thời Minh Mạng hoàn toàn khác.

Đó là pho tượng thể hiện một con thú, trông như con dê hoặc con hươu, nhưng chân của con thú này lại có móng vuốt, khác với loài dê hay hươu có bộ chân guốc; đuôi con thú xòe như đuôi bò; trên lưng có bờm như trên lưng con kỳ lân. Trên thân có chạm nổi văn mây xoắn và lửa, để chứng minh đây là một loại linh vật. Theo nhận xét của Philippe Trương: Một điều rất thú vị là nhà vua không chọn hình con giải trãi theo kiểu Trung Hoa thời Minh - Thanh, rất giống loài kỳ lân, mà sáng chế nên một mẫu giải trãi riêng của Việt Nam, rất gần gũi với hình ảnh của con sao la.

Hiện tại, tất cả các nhà nghiên cứu ở Trung Quốc và châu Âu đều công nhận là con giải trãi thời Chiến Quốc (thế kỷ V - 256 trước CN) và Đông Hán chính là con sao la (tên khoa học là Pseudoryx nghetinhensis). Các họa sĩ thời Chiến Quốc và Đông Hán khi vẽ con thú này thì vẽ nghiêng nên chỉ thể hiện một sừng.

Càng đặc biệt hơn khi sao la chính là loài vật được mệnh danh là “kỳ lân châu Á” hiện chỉ còn sinh sống ở vùng rừng núi Trường Sơn. Và sẽ thật ý nghĩa nếu như ngành xét xử Việt Nam chọn con vật này là biểu tượng thì đó sẽ vừa là sự kế thừa truyền thống những đồng thời cũng tôn vinh giá trị Việt.

bài liên quan
Giải trãi - linh thú được tôn sùng là thần công lý

Giải trãi - linh thú được tôn sùng là thần công lý

Giải trãi là tên một thần thú, tương truyền có từ đời vua Thuấn. Linh vật này được mô tả là giống hình con dê, có một sừng, biết phân biệt thị phi, trắng đen, phải trái, hễ gặp kẻ gian tà là dùng sừng đâm ngay, nhưng không bao giờ chạm đến người ngay chính.
Mới nhất
Đọc nhiều
Giá dầu giảm, giá xăng tăng mạnh

Giá dầu giảm, giá xăng tăng mạnh

Giá xăng RON95 tăng 530 đồng/lít, giá bán là 24.810 đồng/lít, giá dầu diesel được điều chỉnh giảm 320 đồng/lít, giá bán là 20.690 đồng/lít.
Công an tỉnh Lai Châu tăng cường công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm

Công an tỉnh Lai Châu tăng cường công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm

Chiều ngày 27/03/2024, Đại tá Phạm Hải Đăng – Phó Giám đốc Công an tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan CSĐT đã chủ trì hội nghị Giao ban Cơ quan CSĐT Quý I năm 2024.
Thị trường bất động sản sôi sục chờ đón Lễ Kick-off Dự án Meyhomes Capital Phú Quốc

Thị trường bất động sản sôi sục chờ đón Lễ Kick-off Dự án Meyhomes Capital Phú Quốc

Ngày 02/04 tới đây sẽ diễn ra Lễ kick-off dự án Meyhomes Capital Phú Quốc với sự quy tụ của hơn 1000 chiến binh toàn quốc.
Tin bài khác
Bộ GD&ĐT đề nghị làm rõ vụ việc vi phạm đạo đức trong trường học ở Tuyên Quang

Bộ GD&ĐT đề nghị làm rõ vụ việc vi phạm đạo đức trong trường học ở Tuyên Quang

Liên quan đến nữ giáo viên tại Tuyên Quang bị một nhóm học sinh có hành vi thiếu chuẩn mực, Bộ GD&ĐT yêu cầu xử lý nghiêm khắc theo đúng mức độ vi phạm đối với các cá nhân và tập thể có liên quan.
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tập trung xử lý vi phạm nồng độ cồn dịp Tết, Lễ hội xuân 2024

Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tập trung xử lý vi phạm nồng độ cồn dịp Tết, Lễ hội xuân 2024

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang vừa ký Công điện số 1300/CĐ-TTg ngày 5/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông dịp Tết Dương lịch, Tết Nguyên đán Giáp Thìn và Lễ hội xuân 2024.
Lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Nai đối thoại với thanh niên về chuyển đổi số

Lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Nai đối thoại với thanh niên về chuyển đổi số

Chiều 5/12, quyền Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Võ Tấn Đức chủ trì buổi đối thoại với thanh niên năm 2023 bằng cả hai hình thức trực tiếp và trực tuyến.
Giải ngân vốn đầu tư công tỉnh Lạng Sơn đạt tỷ lệ thấp

Giải ngân vốn đầu tư công tỉnh Lạng Sơn đạt tỷ lệ thấp

Ngoài những huyện có tỷ lệ giải ngân thấp, có một số chủ đầu tư có tỷ lệ giải ngân cao như huyện Văn Lãng, huyện Cao Lộc, huyện Bắc Sơn.
An sinh, an dân

An sinh, an dân

Bảo đảm an sinh xã hội (ASXH), chuyển từ hỗ trợ nhân đạo sang bảo đảm quyền an sinh của công dân là một trong những điểm nhấn được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu ra tại Hội nghị quán triệt Nghị quyết 42-NQ/TW của TW8, khóa XIII. Đó là một trong những thành tựu sau 10 năm thực hiện Nghị quyết 15-NQ/TW của TW15, khóa XI.
Tìm giải pháp căn cơ giảm ùn tắc giao thông tại Hà Nội

Tìm giải pháp căn cơ giảm ùn tắc giao thông tại Hà Nội

Hôm qua (5/12), Kỳ họp thứ 14 HĐND TP Hà Nội khóa 16 khai mạc, dự kiến diễn ra trong 4 ngày.
Khai mạc hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Kon Tum khóa XVI

Khai mạc hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Kon Tum khóa XVI

Sáng 5/12, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Kon Tum khóa XVI (mở rộng) khai mạc Hội nghị lần thứ 14.
Tăng giá trần vé máy bay nội địa lên 4 triệu đồng

Tăng giá trần vé máy bay nội địa lên 4 triệu đồng

Bộ Giao thông vận tải, vừa ban hành Thông tư số 34/2023/TT-BGTVT điều chỉnh khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách trên các đường bay nội địa. Thông tư này có hiệu lực kể từ ngày 01 tháng 03 năm 2024.
Sáng nay 5/12, HĐND Thành phố Hà Nội khai mạc Kỳ họp cuối năm

Sáng nay 5/12, HĐND Thành phố Hà Nội khai mạc Kỳ họp cuối năm

Sáng nay, ngày 5/12, Kỳ họp thường lệ cuối năm (Kỳ họp thứ 14) HĐND TP Hà Nội khoá XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 chính thức khai mạc. Theo dự kiến, kỳ họp diễn ra từ ngày 5 đến 8/12 để xem xét, thông qua 67 nội dung gồm 25 báo cáo và 42 nội dung ban hành nghị quyết.
Tổng tài sản thị trường bảo hiểm ước đạt hơn 913 nghìn tỷ đồng

Tổng tài sản thị trường bảo hiểm ước đạt hơn 913 nghìn tỷ đồng

Theo Bộ Tài chính, tính đến hết tháng 11/2023, thị trường bảo hiểm ghi nhận tổng tài sản ước đạt 913.336 tỷ đồng.
trai nghiem nghe lam giay ban cua dong bao dao do o ha giang

Trải nghiệm nghề làm giấy Bản của đồng bào Dao đỏ ở Hà Giang

Giấy Bản là sản phẩm làm từ cây vầu non, được sử dụng trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên vào dịp lễ, tết... Cây vầu non được chẻ nhỏ, ngâm trong nước vôi, sau đó ngâm tiếp với nước một thời gian, đem nghiền và trộn với dung dịch chứa nhựa của một loại cây rừng. Từ hỗn hợp nguyên liệu này, người dân sẽ tráng thành những tấm giấy Bản...
clip nhom doi tuong manh dong dung hung khi dai ca met cuop tai san trong dem

Clip nhóm đối tượng mạnh động dùng hung khí dài cả mét cướp tài sản trong đêm

Ngày 16/3, Phòng Cảnh sát hình sự Công an TP Hà Nội phối hợp Công an quận Hà Đông đã bắt giữ 4 đối tượng để điều tra về hành Cướp tài sản. Các đối tượng này chủ yếu đã bỏ học, cùng nhau chế hung khí nguy hiểm dài cả mét sau đó đi khống chế, đe doạ những người đi đường trong đêm tối và cướp tài sản. Trước đó, nhóm đối tượng này đã cướp một xe máy của anh N.Đ.C. trên đường Lĩnh Nam, Vĩnh Hưng, Hoàng Mai, Hà Nội.
bao phap luat viet nam ky hop tac tai tro voi lien doan cau may viet nam

Báo Pháp luật Việt Nam ký hợp tác, tài trợ với Liên Đoàn Cầu mây Việt Nam

Báo Pháp luật Việt Nam và Liên Đoàn Cầu mây Việt Nam đã thực hiện lễ ký kết thỏa thuận hợp tác truyền thông và tài trợ đội tuyển cầu mây quốc gia Việt Nam.
tang cuong phoi hop truyen thong chinh sach phap luat giua bo tu phap va bo thong tin va truyen thong

Tăng cường phối hợp truyền thông chính sách pháp luật giữa Bộ Tư pháp và Bộ Thông tin và Truyền thông

thoi hoc sinh dang nho cua thap nien 2000 duoc tai hien qua sach tranh

Thời học sinh đáng nhớ của thập niên 2000 được tái hiện qua sách tranh

Bốn năm sau khi ra mắt 199 Mấy – Hồi Ấy Làm Gì?, hai tác giả Trang Neko và X.Lan quay trở lại với một ấn phẩm sách tranh đề tài trường học lấy nhan đề HỌC SINH CHÚNG MÌNH 2000 HỒI ẤY