Khi máy móc đã thay cho sức lao động, chày cối thuở nào ít nhiều cũng vắng thưa nhưng có một nơi giữa núi rừng, thanh niên đồng bào Gia Rai vẫn miệt mài giữ gìn nghề làm cối gỗ truyền thống. Những chiếc cối gỗ khởi đi từ làng đến khắp các làng và tỉnh khác được đón nhận, thậm chí không có hàng để bán. Nhịp chày tay thuở trước, vẫn thậm thình đến bây giờ…
Tây Nguyên gió hanh khô, tôi tìm về làng Breng (xã Ia pết, huyện Đắk Đoa, tỉnh Gia Lai) để được sống lại nghề làm cối gỗ của bao chàng trai Gia Rai nơi đây. Cái nắng đầu mùa, mồ hôi nhỏ giọt trên gương mặt rám nắng của Nhun và Thăng (SN 1994, làng Breng). Đôi bàn tay thoăn thoắt bào nhẵn lòng cối sâu, Thăng nói: “Mình học nghề này được mấy năm rồi, bây giờ đã thành thạo. Mỗi ngày chăm chỉ có thể làm được 10 cái cối gỗ. Ngày trước, thời cha ông mỗi ngày làm được 1 cái thôi. Ngày đó, phải dùng cưa tay. Ngày nay có cưa máy, máy bào nên làm nhanh hơn”.
“Cái cối, cái chày có từ bao giờ?”, Nhun cười hiền khô: “Bấy lâu nay, dường như không để ý. Mẹ mình bảo, ngày mẹ còn bé, mẹ đã quấn chân bà bên cái cối, chiếc chày trên sàn nhà. Người Gia Rai siêng năng khéo léo từ xưa. Cái rổ, cái gùi, cái cối cái chày không nhà nào thiếu. Một cối hai chày là bình thường”.
Trước đây, làng có lễ hội là nghe tiếng chày thậm thịch suốt ngày đêm. Người ta giã gạo, giã lá mì. Tiếng giã quen tai đến mức bỗng một ngày khi vắng thanh âm ấy, người ta đem lòng thương nhớ. Hiện nay, đời sống công nghiệp đã đến từng nếp nhà Gia Rai. Người Gia Rai làm quen máy xay, máy xát. Tiếng chày vì thế cứ thưa dần.
Ở xã Ia Pết này chỉ có thanh niên làng Breng làm cối gỗ, các làng khác hầu hết không theo nghề này. Nhun bảo: “Ngày trước mình đi bộ đội, ra quân về học nghề này từ Nhút, anh trai mình. Từ đó, thấy 2 anh em làm được, thanh niên trong làng dần học theo. Đến nay, thanh niên làng này hầu như ai cũng biết làm cối gỗ. Lòng còn vui hơn nữa vì cối giờ được nhiều người quan tâm, để ý. Gắn với những lễ hội truyền thống được làm sống lại, nét đẹp sinh hoạt đời thường của đồng bào ngày xưa được tái hiện thân thương”.
Ngày trước dân làng trồng cao su, cà phê để phát triển kinh tế nhưng thời gian qua giá thành bị sụt giảm nên ngoài việc lên rẫy làm, thanh niên làng Breng làm thêm cối để kiếm thêm thu nhập. Người dân làng Breng thường lấy gỗ tơ nang về làm cối, lấy gỗ tơ nha về làm chày. Khi lượng gỗ khan hiếm họ sử dụng gỗ mít để làm.
Nhun cho biết: “Một chiếc cối có đường kính 40 cm. Việc khó nhất trong việc làm cối gỗ là khoan lỗ, vì rất khó đi đường tròn để làm miệng cối. Một chiếc cối đẹp là khi được bào nhẵn, mịn và không bị nứt mạt gỗ. Khi bán sẽ được giá thành cao hơn. Hiện nay mỗi chiếc cối dao động từ 250 đến 500 nghìn đồng/chiếc. Chày được bán với giá 120 đến 150 nghìn đồng/cái”.
Cối, chày được người đồng bào sử dụng trong các lễ hội
Nhịp chày thân thương
Trong đêm cao nguyên, tiếng chày vang vọng, cộng hưởng rộn ràng. Không biết từ lúc nào, hình ảnh những người đàn ông rắn rỏi, miệt mài đục đẽo bên những thanh gỗ, thiếu nữ nhịp nhàng vung chày giã gạo bên cối gỗ đã trở thành biểu tượng con người và cuộc sống lao động cần cù, nơi đại ngàn nắng gió.
Người Tây Nguyên có thói quen giã gạo vào sáng sớm và giã vào những đêm trăng. Những ngày bận lên nương gieo hạt, trỉa bắp, ban đêm mới là thời gian đâm giã, nên tiếng chày thường vọngvề đêm.
Theo già Pơh (huyện Đắk Đoa) cối chày hóa thành mảng hồn làng. Tiếng chày có bao điều kỳ diệu. Nhiều khi đóng vai trò ông mai bà mối cho bao đôi trai gái nên vợ, nên chồng. Lũ con trai chưa vợ nghe tiếng chày rất tinh. Họ nghe tiếng chày mà biết người giã là thiếu nữ hay đã con đàn, con đống. Tiếng chày của thiếu nữ, âm thanh gọn, nhịp nhanh đều và rắn rỏi như có sức quyến rũ khác nữa. Các cô gái Gia Rai muốn qua tiếng chày gửi đi một thông điệp về tài đức của mình đến chàng trai. Các chàng trai theo lời mách bảo của thanh âm ấy mà tìm đến nàng bên cối giã. Họ xin giã cùng cô gái mình ưng bụng. Có chàng còn cố tình để gạo trong cối bắn ra ngoài để được nghe lời trách và ngồi nhặt, đây chính là cái cớ để được ở lâu hơn nữa bên cối giã với người đẹp. Vì thế người Gia Rai xem cối như một vật thiêng, phải giữ gìn cẩn thận. Sau khi giã xong cối phải úp ngay xuống sàn, chày xếp ngay lên giá, đặt trước và song song với hiên nhà không được dựng đứng. Người Gia Rai tối kị ngồi lên miệng cối.
Trước đây vùng đất Tây Nguyên là rừng già mênh mông, tìm cây gỗ làm cối là việc đàn ông nhắm mắt cũng làm được. Họ làm cối bằng cây mít hoặc lộc vừng, chày làm bằng cây Kơ nia. Cây Kơ nia mọc bạt ngàn, người ta chỉ việc đẵn 1 cây thân to bằng bắp chân người lớn, cầm vừa tay là được. Đời một chiếc cối có khi dài hơn cả một đời người. Với người Gia Rai, M’nông, Xê Đăng, Êđê…không có thứ gì không đi qua miệng cối trước khi đến với bữa ăn gia đình, từ gạo, bắp, lá mì, ớt, tiêu rừng…vắng tiếng chày là làng đói. Tiếng chày là âm thanh no ấm, là niềm kiêu hãnh âm thầm của nhà này với nhà khác, làng này với làng khác. Theo phong tục của người Tây Nguyên việc chế tác chày cối bao giờ cũng là đàn ông, sử dụng bao giờ cũng là người thuộcphái nữ.
Cứ như thế, nhiều năm qua làng Breng ngoài giờ lên rẫy, thanh niên làng lại tập trung trước cửa nhà để làm cối gỗ truyền thống. Giữa cuộc sống hiện đại nhộn nhịp, thanh niên làng vẫn say mê giữ gìn nghề cổ. Họ bảo nhu cầu người dân dùng vẫn cao, nghề này giúp họ có thu nhập ổn định.
Hằng ngày, sau khi làm xong cối gỗ, anh Nhun sẽ chở vào các làng đồng bào dân tộc trên địa bàn huyện và các huyện lân cận như Ia Grai, Chư Prông, Đức Cơ…để bán. Nhờ công việc này, Nhun tự xây cho mình một căn nhà khang trang. Người làng Breng cũng hỗ trợ nhau để đưa sản phẩm ra thị trường. Đối với những hộ không có điều kiện chở đi bán, sẽ có hộ đứng lên thu mua để đưa sản phẩm đến các làng đồng bào khác.
Khi hoàng hôn phủ khắp làng người Gia Rai, những thiếu nữ nhịp nhàng vung chày. Cơn gió khẽ đi qua từng tán lá... truyền âm thanh no đủ ấy neo vào lòng du khách.
Ngày 23/4, Hiệp hội Du lịch và Sở Du lịch TP.HCM đã phối hợp tổ chức công bố Lễ hội Bánh mì Việt Nam lần 2 năm 2024 với chủ đề "Bánh mì Việt Nam - Giá trị ẩm thực thế giới".
Tối 18/4, hàng vạn du khách thập phương đổ về Quảng trường Bình Minh (thị xã Cửa Lò, tỉnh Nghệ An) để theo dõi chương trình khai mạc Lễ hội du lịch Cửa Lò 2024.
Hôm nay, Lễ hội Bánh dân gian Nam Bộ lần thứ XI năm 2024 với chủ đề “Đậm đà hương vị phương Nam” chính thức bắt đầu diễn ra tại Quảng trường quận Bình Thủy, TP.Cần Thơ.
Việc bỏ lại xe khi bị Cảnh sát giao thông tạm giữ sẽ ảnh hưởng như thế nào trong quá trình giải quyết thủ tục hành chính sau này? Người vi phạm giao thông không nộp phạt, bỏ lại xe của mình sẽ bị xử lý như thế nào?
Ứng dụng ngân hàng số phiên bản mới - PVConnect của PVcomBank không chỉ mang đến những trải nghiệm hiện đại, mà còn tập trung tối ưu tương tác với người dùng.
Theo đó, các doanh nghiệp này bị cơ quan chức năng xử phạt hành chính do vi phạm công bố thông tin, cùng với đó là các tài liệu liên qua đến phát hành trái phiếu.
Ngày 22/4, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM (HCDC) cho biết, vừa nhận 13.000 liều vaccine 5 trong 1 (vaccine SII) từ Chương trình tiêm chủng mở rộng và sẵn sàng triển khai tiêm cho trẻ từ tuần này.
Một số sai phạm lẽ ra phải bị xử phạt vi phạm hành chính nhưng vì một lý do nào đó, ông Lường Tuấn Anh - Chủ tịch UBND huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên lại chỉ ký Quyết định “Buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả”.
Ngày 23/4, thông tin từ Công an tỉnh Thanh Hóa cho biết, Cơ quan CSĐT Công an huyện Hà Trung đã Quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và bắt tạm giam 4 đối tượng về hành vi tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy…
Hai đối tượng Vi Hoàng Như và Trần Thị Hương Lan vừa bị Công an quận Tây Hồ ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can để điều tra về tội Mua bán trái phép chất ma túy.
Theo thống kê của Ban chỉ đạo phòng, chống tội phạm của Chính phủ (Ban chỉ đạo 138/CP), trong quý I/2024, lực lượng chức năng đã phát hiện, khởi tố mới 20 vụ/40 đối tượng (tăng 17,6% so với cùng kỳ năm 2023) mua bán người.
Một nhóm 52 đối tượng vừa bị lực lượng chức năng Công an huyện Đông Anh, Hà Nội triệu tập để điều tra về hành vi gây rối trật tự công cộng trên địa bàn.
Theo Tiến sĩ luật Đặng Văn Cường, đây là vụ tai nạn lao động đặc biệt nghiêm trọng khiến 7 công nhân tử vong, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, gây đau thương mất mát đến nhiều gia đình công nhân.
Ngày 20 và 23/4/2024, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã ra Quyết định khởi tố bị can và các quyết định tố tụng đối với 06 đối tượng liên quan đến vụ án xảy ra tại Tập đoàn Phúc Sơn.
Nhóm đối tượng đã lấy trộm hàng chục tấm thép lưới loại B40, dùng để chắn gia súc trên tuyến đường cao tốc Bắc - Nam đoạn qua xã Quỳnh Mỹ (Quỳnh Lưu - Nghệ An).
Trần Mạnh Hùng (sinh năm 1980) là nhân viên cân băng liệu của Nhà máy xi măng đã bị bắt tạm giam để điều tra về tội “Vi phạm quy định về an toàn lao động”.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện số 38/CĐ-TTg ngày 15/4/2024 về việc triển khai quyết liệt, đồng bộ, hiệu quả các giải pháp bảo đảm cung ứng điện trong thời gian cao điểm năm 2024 và các năm tiếp theo.
Bộ GTVT vừa có văn bản đề nghị Bộ Thông tin và Truyền thông nghiên cứu sớm phủ sóng điện thoại di động và cung cấp dịch vụ viễn thông trên các tuyến cao tốc.
Theo Cục Hàng không Việt Nam, các hãng bay dự kiến tăng khoảng 120 chuyến, tương đương hơn 20.000 chỗ mỗi ngày trong dịp cao điểm nghỉ lễ 30/4 - 1/5. Trước đó, các hãng hàng không trong nước đã lên kế hoạch cung ứng từ 100.000 đến 110.000 chỗ mỗi ngày trên đường bay nội địa, tăng khoảng 20% so với lịch bay tháng 3.
Ngày 9/4 (tức ngày 1/3 âm lịch), tại Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Đền Hùng, tỉnh Phú Thọ đã diễn ra Lễ Khai mạc Lễ hội Đền Hùng và Tuần Văn hóa - Du lịch Đất Tổ năm Giáp Thìn 2024.
Chương trình quốc gia về phòng ngừa và giảm trẻ em lao động trái quy định của pháp luật giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030. Dự án này đã được triển khai tại xã Hương Ngải, huyện Thạch Thất, nhằm hỗ trợ những gia đình khó khăn ổn định sinh kế, giảm tình trạng sử dụng lao động trẻ em vị thành niên.