Mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là việc một người phụ nữ tự nguyện, không vì mục đích thương mại.
Hỏi: Vợ chồng con trai tôi lấy nhau đã 7 năm nay nhưng không có con, bác sĩ kết luận bị vô sinh không rõ nguyên nhân. Sau khi bàn tính, vợ chồng con tôi dự định sẽ nhờ người em bên vợ mang thai hộ vì mục đích nhân đạo; hiện các con tôi đã đi tham vấn luật sư để tiến hành các thủ tục. Mặc dù ủng hộ các con nhưng tôi vẫn băn khoăn, lo lắng.
Tôi xin hỏi thế nào mang thai hộ vì mục đích nhân đạo? Để thực hiện mang thai hộ cần phải thỏa mãn điều kiện như thế nào? (Bà Nguyễn Thị Bích, 48 tuổi ở Hà Nội).
Trả lời: Mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là việc một người phụ nữ tự nguyện, không vì mục đích thương mại giúp mang thai cho cặp vợ chồng mà người vợ không thể mang thai và sinh con ngay cả khi áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản, bằng việc lấy noãn của người vợ và tinh trùng của người chồng để thụ tinh trong ống nghiệm, sau đó cấy vào tử cung của người phụ nữ tự nguyện mang thai để người này mang thai và sinh con.
Người phụ nữ nhận mang thai hộ phải là người thân thích của mỗi bên vợ/chồng. Như vậy, xét về mặt khoa học, thì mang thai hộ là việc lấy noãn của người vợ, và tinh trùng của người chồng để thụ tinh trong ống nghiệm, sau đó mới cấy vào trong tử cung của người phụ nữ tự nguyện mang thai để người này mang thai mà sinh con.
Do đó, con sinh ra là con của cặp vợ chồng nhờ mang thai hộ, mang huyết thống của cặp vợ chồng nhờ mang thai hộ. Đứa con được sinh ra do mang thai hộ sẽ có đặc điểm, hình dạng cũng như các yếu tố sinh học giống với bố, mẹ (người nhờ mang thai), người mang thai hộ không phải là mẹ của đứa trẻ đó.
Để có thể áp dụng biện pháp mang thai hộ thì cần phải đáp ứng các điều kiện được quy định tại Điều 95 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 cụ thể như sau: Thứ nhất, việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo phải được thực hiện trên cơ sở tự nguyện của các bên và được lập thành văn bản.
Thứ hai, vợ chồng có quyền nhờ người mang thai hộ khi có đủ các điều kiện sau đây: Có xác nhận của tổ chức y tế có thẩm quyền về việc người vợ không thể mang thai và sinh con ngay cả khi áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản; Vợ chồng đang không có con chung; Đã được tư vấn về y tế, pháp lý, tâm lý.
Thứ ba, người được nhờ mang thai hộ phải có đủ các điều kiện sau đây: Là người thân thích cùng hàng của bên vợ hoặc bên chồng nhờ mang thai hộ; Đã từng sinh con và chỉ được mang thai hộ một lần; Ở độ tuổi phù hợp và có xác nhận của tổ chức y tế có thẩm quyền về khả năng mang thai hộ; Trường hợp người phụ nữ mang thai hộ có chồng thì phải có sự đồng ý bằng văn bản của người chồng; Đã được tư vấn về y tế, pháp lý, tâm lý.
Thứ tư, việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo không được trái với quy định của pháp luật về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản. Thứ năm, Chính phủ quy định chi tiết vấn đề này.
Đối với bên nhờ mang thai hộ (tức vợ chồng con trai bà), tại Điều 98 Luật Hôn nhân và Gia đình quy định có các quyền và nghĩa vụ sau:
+ Bên nhờ mang thai hộ có nghĩa vụ chi trả các chi phí thực tế để bảo đảm việc chăm sóc sức khỏe sinh sản theo quy định của Bộ Y tế.
+ Quyền, nghĩa vụ của bên nhờ mang thai hộ vì mục đích nhân đạo đối với con phát sinh kể từ thời điểm con được sinh ra. Người mẹ nhờ mang thai hộ được hưởng chế độ thai sản theo quy định của pháp luật về lao động và bảo hiểm xã hội từ thời điểm nhận con cho đến khi con đủ 06 tháng tuổi.
+ Bên nhờ mang thai hộ không được từ chối nhận con.
Trong trường hợp bên nhờ mang thai hộ chậm nhận con hoặc vi phạm nghĩa vụ về nuôi dưỡng, chăm sóc con thì phải có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con theo quy định và bị xử lý theo quy định của pháp luật có liên quan; nếu gây thiệt hại cho bên mang thai hộ thì phải bồi thường.
Trong trường hợp bên nhờ mang thai hộ chết thì con được hưởng thừa kế theo quy định của pháp luật đối với di sản của bên nhờ mang thai hộ. Giữa con sinh ra từ việc mang thai hộ với các thành viên khác của gia đình bên nhờ mang thai hộ có các quyền, nghĩa vụ theo quy định.
+ Trong trường hợp bên mang thai hộ từ chối giao con thì bên nhờ mang thai hộ có quyền yêu cầu Tòa án buộc bên mang thai hộ giao con.
Về mặt pháp luật, Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 cũng đã có quy định về việc xác định cha, mẹ khi mang thai hộ tại Điều 94 như sau: “Con sinh ra trong trường hợp mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là con chung của vợ chồng nhờ mang thai hộ kể từ thời điểm con được sinh ra.” Như vậy, con sinh ra trong trường hợp mang thai hộ là con chung của vợ, chồng nhờ mang thai hộ, không phải con của người mang thai hộ
Hỏi: Con gái tôi năm nay 27 tuổi, đã có gia đình; do cháu có bệnh nên không thể mang thai và sinh con. Vợ chồng tôi khuyên nó nên nhận đứa cháu ruột làm con nuôi nhưng vợ chồng nó lại có ý định nhờ người mang thai hộ.
Tôi đã xem phim và đọc truyện về những vụ đẻ mướn nên rất lo ngại cho con gái. Tôi cũng đã tự tìm hiểu các quy định của pháp luật liên quan nhưng vẫn băn khoăn không biết với những quy định như vậy liệu có ngăn chặn được sự “biến tướng” từ mang thai hộ vì mục đích nhân đạo sang đẻ thuê không? (Bà Vũ Huệ, 51 tuổi ở Hải Phòng).
Trả lời: Xin được chia sẻ với những băn khoăn, lo ngại của bà. Nhưng mong bà hãy yên tâm, Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 tại các điều 95, 96, 97, 98 có quy định chi tiết, cụ thể và chặt chẽ về việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo, cụ thể:
Điều kiện mang thai hộ vì mục đích nhân đạo; Thỏa thuận mang thai hộ vì mục đích nhân đạo; Quyền, nghĩa vụ của bên nhờ mang thai hộ vì mục đích nhân đạo; Quyền, nghĩa vụ của bên nhận mang thai hộ vì mục đích nhân đạo cũng như việc giải quyết nếu có tranh chấp.
Thực tiễn cũng đã ghi nhận, thực tế số các cặp vợ chồng hiếm muộn có nhu cầu nhờ mang thai hộ để có đứa con ruột thịt của mình là rất nhiều, tuy nhiên lại không có nhiều trường hợp đáp ứng, thỏa mãn đầy đủ được các điều kiện, thủ tục pháp luật quy định để có thể thực hiện việc mang thai hộ. Chính vì các quy định rất chặt chẽ về mang thai hộ như trên, việc lách luật, đẻ thuê là khó.
Vì với những người có hồ sơ hợp lệ, giữa hai bên còn cần kí hợp đồng dân sự được tư vấn bởi luật sư, hợp đồng và bản thỏa thuận giữa hai bên bắt buộc có công chứng. Cả hai bên cũng sẽ cùng gặp gỡ để được tư vấn cả về khoa học, pháp lý.
Hơn nữa người mang thai hộ ngoài những quy định cụ thể thì còn phải có xác nhận là họ hàng, người thân, là dòng máu trực hệ trong phạm vi 3 đời của cặp vợ chồng hiếm muộn và chỉ được mang thai hộ duy nhất một lần.
Bên cạnh đó, pháp luật cũng quy định bên nhờ mang thai hộ và bên mang thai hộ phải thỏa thuận các nội dung pháp luật quy định, việc thỏa thuận lập thành hợp đồng ghi rõ về quyền lợi và nghĩa vụ chi tiết, trong đó bao gồm cả việc trả con ngay sau sinh, quy định khám thai trong suốt thời gian thai kỳ (phát hiện những dị tật nguy hiểm sẽ buộc phải bỏ thai; trong quá trình mang thai khám định kỳ nhưng với những dị tật kín, không thể phát hiện khi sinh con ra, bên nhờ mang thai vẫn phải nhận con...;
Thậm chí cả các vấn đề như người mang thai hộ khi sinh con bị chết, hoặc đứa con chết, hoặc cả mẹ cả con không qua khỏi thì cũng cần thảo luận giữa hai bên xem giải quyết những tình huống này như thế nào).
Nội dung cam kết này là sự thỏa thuận giữa hai bên để tránh những phiền lụy sau khi sinh con (ví như sau đẻ con, người mang thai hộ lại không trả con...). Luật sư khi tư vấn phải giúp cặp vợ chồng nhờ mang thai hộ làm hợp đồng, thoải thuận và phải chịu trách nhiệm trước giám đốc bệnh viện về mặt tư vấn.
Vậy nên những người nhờ mang thai hộ có thể yên tâm rằng với cơ chế pháp lý như vậy, với quy định pháp lý chặt chẽ như vậy sẽ tạo ra một hành lang pháp lý an toàn, tránh tình trạng thuê đẻ, mang thai hộ vì mục đích thương mại.
Hỏi: Do bệnh lý, vợ của tôi đã phải cắt bỏ hoàn toàn tử cung, đồng nghĩa với việc cô ấy không thể mang thai và sinh con. Nhưng do vợ chồng tôi là người đồng tính nên chúng tôi cũng không thể có con chung, vì vậy cô ấy cũng đỡ được phần nào áp lực.
Tôi nghe nói pháp luật có quy định về việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo, trường hợp của chúng tôi có thể lấy trứng của vợ tôi để thụ tinh nhân tạo sau đó nhờ người mang thai hộ có được không? (Hồng Anh, 29 tuổi ở Bình Dương).
Trả lời: Về trường hợp của bạn, luật sư xin được trả lời ngay rằng các bạn không đủ điều kiện để thực hiện việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo.
Lý do là vì pháp luật hiện hành không công nhận hôn nhân đồng tính nên các bạn không được coi là vợ chồng, không thuộc đối tượng điều chỉnh của chế định mang thai hộ, không đủ điều kiện để được nhờ mang thai hộ theo Luật Hôn nhân và Gia đình.
Nhân đây luật sư cũng giải thích thêm rộng hơn một chút, có một vấn đề được nhiều khá người quan tâm đó là trường hợp những phụ nữ đơn thân, người vợ không có trứng, người chồng không có tinh trùng thì liệu có được áp dụng việc mang thai hộ hay không?
Pháp luật hiện nay chỉ quy định, những cặp vợ chồng hiếm muộn, không có khả năng mang thai nhưng cặp vợ chồng đó phải có trứng (noãn) và tinh trùng được tạo thành phôi của chính cặp vợ chồng đó, chỉ vì người vợ không có khả năng sinh sản nên phải nhờ người khác mang thai hộ.
Tức là đứa con đó là đứa con sinh học, nhưng được hình thành từ trứng của người vợ và tinh trùng của người chồng và được nuôi dưỡng nhờ trong tử cung của người nhận mang thai hộ - chỉ như vậy pháp luật mới thừa nhận và cho phép mang thai hộ.
Còn những trường hợp người phụ nữ đơn thân muốn có con, người vợ không có trứng, người chồng không có tinh trùng nhưng muốn có con… thì không thể thực hiện bằng việc mang thai hộ vì họ không thuộc đối tượng điều chỉnh của chế định mang thai hộ, không được pháp luật cho phép. Trường hợp trên họ có thể sinh con bằng việc thực hiện kỹ thuật khác, như thụ tinh trong ống nghiệm chẳng hạn.
Hỏi: Vợ chồng con trai tôi lấy nhau đã 7 năm nay nhưng không có con, bác sĩ kết luận bị vô sinh không rõ nguyên nhân. Sau khi bàn tính, vợ chồng con tôi dự định sẽ nhờ người em bên vợ mang thai hộ vì mục đích nhân đạo; hiện các con tôi đã đi tham vấn luật sư để tiến hành các thủ tục.
Mặc dù ủng hộ các con nhưng tôi vẫn băn khoăn, lo lắng. Tôi xin hỏi thế nào mang thai hộ vì mục đích nhân đạo? Để thực hiện mang thai hộ cần phải thỏa mãn điều kiện như thế nào? (Bà Nguyễn Thị Bích, 48 tuổi ở Hà Nội).
Trả lời: Mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là việc một người phụ nữ tự nguyện, không vì mục đích thương mại giúp mang thai cho cặp vợ chồng mà người vợ không thể mang thai và sinh con ngay cả khi áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản, bằng việc lấy noãn của người vợ và tinh trùng của người chồng để thụ tinh trong ống nghiệm, sau đó cấy vào tử cung của người phụ nữ tự nguyện mang thai để người này mang thai và sinh con. Người phụ nữ nhận mang thai hộ phải là người thân thích của mỗi bên vợ/chồng.
Như vậy, xét về mặt khoa học, thì mang thai hộ là việc lấy noãn của người vợ, và tinh trùng của người chồng để thụ tinh trong ống nghiệm, sau đó mới cấy vào trong tử cung của người phụ nữ tự nguyện mang thai để người này mang thai mà sinh con. Do đó, con sinh ra là con của cặp vợ chồng nhờ mang thai hộ, mang huyết thống của cặp vợ chồng nhờ mang thai hộ.
Đứa con được sinh ra do mang thai hộ sẽ có đặc điểm, hình dạng cũng như các yếu tố sinh học giống với bố, mẹ (người nhờ mang thai), người mang thai hộ không phải là mẹ của đứa trẻ đó. Để có thể áp dụng biện pháp mang thai hộ thì cần phải đáp ứng các điều kiện được quy định tại Điều 95 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 cụ thể như sau: Thứ nhất, việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo phải được thực hiện trên cơ sở tự nguyện của các bên và được lập thành văn bản.
Thứ hai, vợ chồng có quyền nhờ người mang thai hộ khi có đủ các điều kiện sau đây: Có xác nhận của tổ chức y tế có thẩm quyền về việc người vợ không thể mang thai và sinh con ngay cả khi áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản; Vợ chồng đang không có con chung; Đã được tư vấn về y tế, pháp lý, tâm lý. Thứ ba, người được nhờ mang thai hộ phải có đủ các điều kiện sau đây: Là người thân thích cùng hàng của bên vợ hoặc bên chồng nhờ mang thai hộ; Đã từng sinh con và chỉ được mang thai hộ một lần; Ở độ tuổi phù hợp và có xác nhận của tổ chức y tế có thẩm quyền về khả năng mang thai hộ; Trường hợp người phụ nữ mang thai hộ có chồng thì phải có sự đồng ý bằng văn bản của người chồng; Đã được tư vấn về y tế, pháp lý, tâm lý.
Thứ tư, việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo không được trái với quy định của pháp luật về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản.
Thứ năm, Chính phủ quy định chi tiết vấn đề này. Đối với bên nhờ mang thai hộ (tức vợ chồng con trai bà), tại Điều 98 Luật Hôn nhân và Gia đình quy định có các quyền và nghĩa vụ sau: + Bên nhờ mang thai hộ có nghĩa vụ chi trả các chi phí thực tế để bảo đảm việc chăm sóc sức khỏe sinh sản theo quy định của Bộ Y tế. + Quyền, nghĩa vụ của bên nhờ mang thai hộ vì mục đích nhân đạo đối với con phát sinh kể từ thời điểm con được sinh ra.
Người mẹ nhờ mang thai hộ được hưởng chế độ thai sản theo quy định của pháp luật về lao động và bảo hiểm xã hội từ thời điểm nhận con cho đến khi con đủ 06 tháng tuổi. + Bên nhờ mang thai hộ không được từ chối nhận con. Trong trường hợp bên nhờ mang thai hộ chậm nhận con hoặc vi phạm nghĩa vụ về nuôi dưỡng, chăm sóc con thì phải có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con theo quy định và bị xử lý theo quy định của pháp luật có liên quan; nếu gây thiệt hại cho bên mang thai hộ thì phải bồi thường.
Trong trường hợp bên nhờ mang thai hộ chết thì con được hưởng thừa kế theo quy định của pháp luật đối với di sản của bên nhờ mang thai hộ. Giữa con sinh ra từ việc mang thai hộ với các thành viên khác của gia đình bên nhờ mang thai hộ có các quyền, nghĩa vụ theo quy định. + Trong trường hợp bên mang thai hộ từ chối giao con thì bên nhờ mang thai hộ có quyền yêu cầu Tòa án buộc bên mang thai hộ giao con.
Về mặt pháp luật, Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 cũng đã có quy định về việc xác định cha, mẹ khi mang thai hộ tại Điều 94 như sau: “Con sinh ra trong trường hợp mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là con chung của vợ chồng nhờ mang thai hộ kể từ thời điểm con được sinh ra.” Như vậy, con sinh ra trong trường hợp mang thai hộ là con chung của vợ, chồng nhờ mang thai hộ, không phải con của người mang thai hộ.
32 °C
33 °C
29 °C
