Nan giải bài toán chất lượng công nhân

Thủ tướng gặp gỡ công nhân: "Lương tối thiểu phải đảm bảo được mức sống tối thiểu"

Thủ tướng: Phải công khai thực đơn, giá cả từng bữa ăn của công nhân tại nhà máy

Nổ kinh hoàng tại công ty gỗ hơn 10 công nhân bị thương

Đà Nẵng: Xe chở công nhân bị lật, 16 người bị thương

Xe chở công nhân Samsung náo loạn đường Phạm Hùng

Nhân lực ngành xây dựng đang trong tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ”. (Ảnh minh họa: MH)

Tự phát

Theo đánh giá của Bộ Xây dựng khi lập Quy hoạch phát triển nhân lực ngành xây dựng giai đoạn 2011 - 2020: “Tỷ lệ lao động (LĐ) thủ công, LĐ nông nhàn chưa qua đào tạo còn nhiều.

Mức độ thành thạo, tính chuyên nghiệp, kỹ năng nghề nghiệp chưa cao. Sự gắn bó, lòng yêu nghề của người thợ xây dựng chưa cao. Do đó, nhiều nơi, nhiều lúc một bộ phận LĐ ngành xây dựng chưa đáp ứng với yêu cầu trình độ công nghệ và tốc độ phát triển sản xuất của ngành”.

Ông Trần Kông Phương, Tổng Giám đốc (TGĐ) Cty CP S.A.E (TP HCM) cho biết: “Tuyển kỹ sư, kiến trúc sư, đăng tuyển 1 vị trí thì 1 ngày sau là có cả chục đơn nộp dự tuyển nhưng tuyển công nhân thì không phải dễ".

Những lúc công việc nhiều thì Cty S.A.E phải thuê thêm thợ bên ngoài dù thuê thợ ngoài chất lượng không cao” - ông Phương cho biết. Ở tình cảnh tương tự, ông Phan Hoàng Tuấn, Chủ tịch HĐQT Cty CP Xây dựng Gia Thy (TP HCM) cho biết khi cần thợ mà trúng mùa cao điểm thì phải nâng giá nhân công lên.

Những thầu nhân công đã từng hợp tác thì dễ nhưng những nhà thầu mới thì phải qua khâu kiểm tra. Và tất nhiên không phải cứ kiểm tra thì là đạt yêu cầu. Để có được một đội ngũ công nhân chất lượng cao là vấn đề nan giải.

Mỗi cây mọc một hướng

Hiện ở Việt Nam có một nghịch lý rất lớn. Đó là doanh nghiệp cần, trường nghề có năng lực đào tạo, người dân có nhu cầu LĐ nhưng rốt cục một thị trường nhân công chất lượng cao vẫn chưa hình thành.

Ông Võ Văn Lãnh, Chủ tịch HĐQT kiêm TGĐ Cty CP Đầu tư Xây dựng 3-2 (Bình Dương) cho biết, bất kỳ Cty xây dựng nào cũng muốn có được một đội ngũ công nhân lành nghề.

Công nhân phải lành nghề thì mới đảm bảo được chất lượng và tiến độ công trình. Ông Trần Kông Phương với vai trò là Ủy viên thường trực của Hiệp hội nhà thầu xây dựng Việt Nam chi nhánh phía Nam (S.VACC) cho biết các nhà thầu hội viên hiện đang có nhu cầu rất lớn về một đội ngũ công nhân lành nghề.

Phía trường nghề, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Xây dựng số 2, ông Nguyễn Văn Thọ cho biết, gần đây trường chỉ tuyển sinh được chủ yếu ở bậc cao đẳng.

Hệ trung cấp chuyên nghiệp, những năm trước còn tuyển được 600 - 700 học sinh, năm nay chỉ tuyển được khoảng 200 dù năng lực thực tế nhà trường có thể đào tạo được khoảng 2000 công nhân mỗi năm.

Còn hệ công nhân kỹ thuật thì gần đây không tuyển được em nào. Các trường khác đào tạo công nhân xây dựng cũng lâm vào cảnh tuyển sinh giảm sút như vậy.

Về phía người LĐ, người dân tham gia LĐ ngành xây dựng ngày càng nhiều. Bộ Xây dựng nhận định: "Xây dựng là một trong những ngành có chỉ số nhân lực tăng trưởng liên tục.

Nếu như năm 2005 LĐ ngành Xây dựng mới có 1.979.900 người, chiếm 4,63% lực lượng LĐ trong nền kinh tế thì đến năm 2010, các số liệu tương ứng là 3.108.000 người, chiếm 6,34%, tăng 1,57 lần về số người; 1,37 lần về tỉ lệ % so với năm 2005".

Cứ với đà tăng 1,5 lần về số người thì năm 2016 là gần 5 triệu người, hơn 5,5% trên tổng dân số. Cả 3 phía đều có nhu cầu/năng lực rất lớn nhưng cho đến nay, "đội ngũ công nhân, những người trực tiếp LĐ tạo ra các sản phẩm vật chất của ngành xây dựng còn thiếu về số lượng, yếu về chất lượng", đúng như nhận định từ năm 2012 của Bộ Xây dựng. Dù đất nước đã sắp gia nhập cộng đồng kinh tế ASEAN rồi mà nhận định này vẫn nóng hổi tính thời sự.

Bao giờ “ba cây chụm lại”?

Hiện ở Việt Nam, bên cạnh mô hình nhà thầu truyền thống thì đã xuất hiện 2 nhóm mới: nhà thầu quản lý và nhà thầu nhân công. Nhà thầu quản lý (B) nhận thầu chính với chủ đầu tư và tổ chức quản lý công trình, phần lớn công việc trực tiếp thi công được khoán lại cho các nhà thầu phụ; nhà thầu nhân công (B’) nhận lại công việc và trực tiếp thi công.

Dù là nhà thầu quản lý đi nữa thì chất lượng thợ vẫn là một vấn đề nan giải. Để giải quyết nhu cầu bức thiết về chất lượng công nhân, hội nghị của S.VACC trước thềm đại hội cuối năm 2015 đã lên chương trình hành động sẽ thành lập ban đào tạo.

Ông Nguyễn Thiêm, Giám đốc S.VACC cho biết, tổ chức này sẽ phối hợp với các trường đào tạo nghề xây dựng để tổ chức đào tạo công nhân cho các nhà thầu hội viên.

Ông Trần Kông Phương, vừa với vai trò Ủy viên thường trực S.VACC vừa với vai trò TGĐ Cty CP S.A.E cho biết đã kết nối với Trường Cao đẳng Xây dựng số 2 để phối hợp đào tạo công nhân tại công trường.

Chương trình được làm có tính chất thí điểm để nhân rộng ra cho các nhà thầu hội viên khác. “Vừa có một lứa 30 công nhân được đào tạo.

Trường cử các thầy cô đến dạy. Tinh thần học tập rất khí thế. Số này đã trở nên khá hào hứng với nghề”, ông Phương nói. Ông Nguyễn Văn Thọ, Phó hiệu trưởng Trường Cao đẳng Xây dựng số 2 cho biết, trường đang triển khai mô hình đào tạo theo module và đào tạo phối hợp với doanh nghiệp.

Đối với công nhân chưa biết nghề, sẽ đào tạo lý thuyết tại trường khoảng 2 tuần, sau đó đưa về doanh nghiệp thực hành tại công trường. Sau thời gian quy định, trường sẽ tổ chức sát hạch cấp chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia cho công nhân.

Mặc dù nhu cầu LĐ trong lĩnh vực xây dựng khá cao nhưng theo ông Thọ phân tích, công việc của công nhân xây dựng là rất nặng nhọc, và đặc biệt là không ít người cho rằng nghề “thợ hồ” không hấp dẫn họ bởi nó không mang lại “thể diện” cao trong xã hội, không có sự tự hào về nghề nghiệp, mặc dù thu nhập của nghề này không thấp.

Bởi thế lực lượng này nhận thức về nghề chỉ có tính chất tạm bợ, kiếm sống trước mắt, không xác định sẽ gắn bó lâu dài. “Phải chấp nhận và đối diện với thực tế này thì mới có được chính sách/chiến lược xây dựng đội ngũ công nhân chất lượng cao”, ông Thọ khẳng định.