Cách trung tâm Hà Nội tôi chừng vài chục km, tại xã Hòa Xá, huyện Ứng Hòa, thành phố Hà Nội, nơi đó đang cất giữ một báu vật vô giá giữa đại ngàn Trường Sơn.
Gặp chủ nhân của "báu vật" Trường Sơn
Dù đã bước sang tuổi 73, nhưng ông vẫn còn khỏe mạnh và minh mẫn, ngồi nói chuyện về vật báu năm xưa, ánh mắt người lính năm nào lại sáng lên niềm tự hào khó tả.
Từ trung tâm Hà Nội men theo quốc lộ 21B tìm về quê hương của ông, xã Hòa Xá, huyện Ứng Hòa, thành phố Hà Nội. Giữa khung cảnh làng quê thanh bình, tiếng chim hót xen lẫn tiếng lách cách của khung cửi, con đường làng nhỏ hẹp, ngoằn nghèo dẫn tôi tìm đến gia đình ông Phùng Văn Quán. Cha đẻ của chiếc gậy Trường Sơn đã đi vào huyền thoại và có sức sống bền bỉ cùng với ca khúc “Chiếc gậy Trường Sơn” mà nhạc sĩ Phạm Tuyên đã cảm hứng viết nên trong những năm kháng chiến chống Mỹ ác liệt.
 |
| Người lính năm xưa, nâng lưu báu vật đại ngàn |
Nhập ngũ năm 1961, năm 1963 vì bị sốt rét nên ông đành phải xuất ngũ. Sau hai năm dưỡng bệnh, nhớ bạn, nhớ chiến trường, năm 1965 ông tái ngũ cùng với 2 người bạn là Đỗ Tít và Lưu Tiến Long.
Trở lại chiến trường, trong giai đoạn chiến tranh ác liệt, đêm nào cũng phải hành quân vất vả, nhất là những đêm mưa gió, đường trơn. Hành trang trên vai mỗi người lính là một ba lô nặng hàng chục kg, nên khi nghỉ tạm giữa đường thường đau vai ê ẩm.
Chợt nảy ra ý tưởng ông chặt một cây rừng để làm phương tiện đỡ tạm chiếc bao lô đằng sau, cảm giác nhẹ nhàng đến lạ thường. Được sự mách bảo hai người bạn của ông cũng làm theo, Đỗ Tít chọn một cây trúc già, Lưu Tiến Long chặt một cây tre đực ven đường để chống đỡ chiếc bao lô. Chỉ thế thôi nhưng cuộc hành quân trở nên nhẹ nhàng hơn rất nhiều.
Tranh thủ những lúc nghỉ ngơi, ba người bạn thân đó dùng dao găm khắc lên chiếc gậy. Ở thân giữa cây gậy ông Quán khắc dòng chữ: “Thà quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”. Cuối gậy dòng chữ nhỏ hơn ghi: “Trường Sơn 1-4-67”. Riêng gậy tre Lưu Tiến Long thiết kế một lỗ nhỏ để hút thuốc lào.
Vào đến chiến trường, gặp chú họ (Phùng Lưu- quân tình nguyện Lào), chú bảo: “Tao chuẩn bị ra ngoài an dưỡng, có cái gì gửi thì gửi”. Suy nghĩ một lát ông trao đổi với Đỗ Tít và Lưu Tiến Long rồi quyết định gửi ba cây gậy hành quân về để gia đình yên tâm.
Tháng 7/1967, trong một lần đi thực tế ở Hòa Xá, được nghe câu chuyện về chiếc gậy Trường Sơn và tận mắt chứng kiến, tay nâng niu chiếc gậy… Nhạc sĩ Phạm Tuyên đã cảm xúc sáng tác bài “Chiếc gậy Trường Sơn”. Bài hát ra đời nhanh chóng được phổ biến rộng rãi và có sức lôi cuốn thanh niên cả nước hăng hái tòng quân lên đường chiến đấu.
Năm 1968, ông cùng đơn vị đóng quân ở trong rừng, tình cờ nghe được bài hát “Chiếc gậy Trường Sơn” qua tiếng đài của Đại đội trưởng và biết rằng: Chiếc gậy hành quân của mình đã về tới quê hương, cảm súc như nắng đóng lại trong lòng người lính tòng quân.
 |
| Chân dung người lính Phùng Quán năm xưa |
Hành trình "báu vật" tìm về với chủ nhân
Năm 1970, trong một trận chiến ác liệt, ông bị thương và được gửi ra Nghệ An điều trị, an dưỡng ba, bốn tháng rồi trở về đơn vị. Nhưng do vừa sốt rét, vừa bị thương, không đủ sức để tiếp tục trở lại chiến trường nên ông được đơn vị cho xuất ngũ.
Ngày trở về, ông lập gia đình và cuộc sống luôn đè nặng đôi vai người cựu chiến binh thương tật với ảnh hưởng của chất độc da cam. Ông không còn tâm trí nghĩ đến chiếc gậy hành quân của mình nữa.
Cho đến một ngày, ông được biết nhà truyền thống xã phải sửa chữa, 3 chiếc gậy Trường Sơn được đưa về cất tạm trong một căn phòng của Ủy ban xã. Nhớ đến chiếc gậy từng gắn bó với mình, ông ra Ủy ban tìm lại thì không thấy đâu nữa.
Buồn sầu khó tả, những lúc rảnh rỗi, ông lại lang thang khắp nơi để dò la tin tức về chiếc gậy, nhưng tất cả đều bặt vô âm tín. Chỉ được biết trong 3 chiếc gậy, thì chiếc gậy của Đỗ Tít, Quân khu 3 xin về làm kỷ vật, Chiếc gậy tre của Tiến Long, tỉnh đội Hà Tây (cũ) xin về trưng bày ở bảo tàng.
Năm 2003, trong một lần cụ Dương (gọi theo tên con trai) chống gậy sang nhà chị Phùng Thị Vân Anh (con gái cả của ông Phùng Văn Quan) chơi. Chị cầm cây gậy và tình cờ đọc được những dòng chữ được nghe kể nhiều lần, đặc biệt ở phần trên cùng có khắc tên "Fùng Quán". Chị liền vội báo tin cho bố.
Nhận được tin báo từ con gái, ông lật đật chạy sang nhà cụ Dương xin cụ cho xem cây gậy, đúng là chiếc gậy năm xưa của mình, cảm súc lúc đó thật khó diễn tả bằng lời, Rồi ông vội về nhà, tìm đẵn một cây trúc già làm chiếc gậy đẹp mang biếu cụ Dương và xin chuộc lại "Chiếc gậy hành quân" của mình.
Sau bao nhiêu năm lưu lạc, cuối cùng thì chiếc gậy trường sơn đã trở về với chủ nhân xưa của nó. Ông coi chiếc gậy ấy như một báu vật vô giá nên đã tự tay làm một chiếc bao bằng vải nhung để bảo quản. Chiếc ngậy được thờ trang nghiêm trên ban thờ của gia đình ông, Mỗi lúc buồn vui ông lại mang ra ngắm nghía, vuốt ve để ôn lại những kỉ niệm xưa.
24 °C
31 °C
27 °C
30 °C
24 °C
