Tình trạng này thường hay gặp ở người cao tuổi và trẻ em, nếu như không kịp thời phát hiện sẽ gây hậu quả đáng tiếc cho người bệnh.
Tin nên đọc
Chủ tịch Hà Nội Nguyễn Đức Chung: 'Sức khỏe tôi ổn'
Mùa dịch đang đến, làm thế nào để bảo vệ sức khỏe?
Lễ tân phòng khám cũng có thể cấp giấy khám sức khỏe
Lễ tân phòng khám cũng có thể cấp giấy khám sức khỏe
Theo các bác sĩ, tắc ruột non là một cấp cứu ngoại khoa thường gặp và bã thức ăn (bezoars) là một trong những nguyên nhân hiếm gặp gây tắc ruột non.
Bã thức ăn là một khối thức ăn không tiêu, tùy theo thành phần của nó, người ta chia thành nhiều loại như: bã thức ăn thực vật (phytobezoars), khối bã thức ăn động vật (lactobezoars), khối lông tóc (trichobezoars) hoặc khối hỗn hợp nhiều loại.
Loại thường gặp nhất là khối bã thức ăn thực vật. Khối bã thức ăn thực vật được hình thành ở dạ dày và di chuyển xuống ruột non khi dạ dày không còn toàn vẹn sau nhiều phẫu thuật khác nhau như: cắt dạ dày, cắt dây X, nối vị tràng…
Những người dễ bị tắc ruột do bã thức ăn là: người già răng rụng (làm giảm sức nhai), người đã phẫu thuật cắt dạ dày hoặc mắc bệnh viêm tụy mạn (khả năng tiêu hóa thức ăn kém), người ăn hoa quả nhiều chất xơ (măng, mít, cam) hoặc nhiều chất tanin (quả hồng, hồng xiêm), trẻ ăn quá nhiều hoa quả như sim, ổi…
Những thức ăn này dính lại thành cục trong lòng ruột, không tiêu được, gây tắc ruột. Hầu hết các trường hợp tắc ruột do bã thức ăn phải được phẫu thuật để lấy khối bã. Trong đó, tắc ruột do u bã thức ăn thường gặp hơn ở trẻ em và người già.
Tắc ruột do bã thức ăn rất khó chẩn đoán đúng nguyên nhân trước mổ, nếu chậm điều trị có thể gây nhiều biến chứng như mất nước và điện giải do nôn, hạ huyết áp, trụy mạch sớm.
 |
| Bã thức ăn kết dính lại gây tắc ruột cấp tính phải phẫu thuật. Ảnh: Sức khỏe đời sống. |
Triệu chứng
Khi bị tắc ruột cấp tính, cần xác định rõ loại tắc ruột cơ năng hay tắc ruột cơ học, vị trí bị tắc, nguyên nhân và cơ chế gây tắc như bị nút, bịt hay nghẹt.
Cần xem xét các biến đổi về thể dịch, tình trạng bệnh nhân để đánh giá và có hướng hồi sức, thời gian hồi sức và thời điểm xử trí phẫu thuật phù hợp.
Về lâm sàng:
Có 4 triệu chứng chính gồm đau, nôn, bí trung đại tiện là triệu chứng cơ năng và trướng bụng là triệu chứng thực thể.
Trên thực tế không phải bao giờ cũng có đầy đủ 4 triệu chứng này, nếu có đầy đủ triệu chứng thường là đã ở trong tình trạng quá muộn.
Vì vậy cần phải thăm khám thật cẩn thận, tỉ mỉ và theo dõi chặt chẽ diễn biến khi chỉ ghi nhận được một vài triệu chứng hoặc triệu chứng không rõ rệt.
Về triệu chứng cơ năng:
Đau là dấu hiệu chủ quan của bệnh nhân, khi khám có thể phát hiện được vùng đau.
Cơn đau xuất hiện sớm, có thể xảy ra đột ngột và dữ dội; kéo dài khoảng 2-3 phút rồi giảm dần và sau một thời gian lại xuất hiện. Lúc đầu cơn đau thưa, sau đó cường độ ngày càng tăng và càng mau.
Điểm đau khu trú trên rốn, quanh rốn bên trái hoặc bên phải bụng, vùng chậu... sau đó lan tỏa nhanh chóng ra toàn bụng. Nôn là dấu hiệu khách quan, dễ xác định, nhưng có khi bệnh nhân không nôn mà chỉ buồn nôn. Chúng có thể xuất hiện sớm kèm với cơn đau do tăng nhu động và phản nhu động.
Các chất nôn lúc đầu là thức ăn, sau đến dịch mật, dịch tiêu hóa. Khi nôn sớm và nhiều là biểu hiện tắc ruột ở cao, thường xuất hiện tình trạng mất nước sớm. Khi nôn ra phân là tắc ruột đã để quá muộn và tắc ruột thấp có dấu hiệu nôn xuất hiện muộn; tình trạng nôn muộn thường đi kèm với triệu chứng trướng bụng.
Bí trung đại tiện thể hiện ngưng trệ lưu thông các chất trong lòng ruột, đây là triệu chứng lâm sàng quyết định để chẩn đoán tắc ruột nhưng lại khó xác định nhất vì là dấu hiệu chủ quan mà nhiều khi bệnh nhân không quan tâm đến.
Thực tế thường phát hiện ra dấu hiện này muộn vì trong những giờ đầu ruột co bóp đẩy hơi và phân ở dưới chỗ tắc ra, sau khi hết hẳn thì chất hơi và lỏng ở trên chỗ tắc không xuống được tiếp nên mới bị bí trung đại tiện.
Về triệu chứng thực thể:
Chủ yếu ghi nhận là triệu chứng trướng bụng được phát hiện bằng các phương pháp thăm khám trên lâm sàng như: nhìn, sờ, nắn, gõ, nghe, khám trực tràng... Ngoài ra bệnh lý tắc ruột còn được biểu hiện với các triệu chứng toàn thân và kết quả phát hiện trên phim chụp X-quang...
Để chẩn đoán xác định các trường hợp tắc ruột cơ học, trong đó có tắc ruột do bã thức ăn cần phải dựa vào những triệu chứng như đau bụng từng cơn, nôn, bí trung đại tiện, trướng bụng; đặc biệt khi kích thích thành bụng thấy nổi vành quai ruột, có hiện tượng rắn bò.
Trên hình ảnh của phim chụp X-quang phát hiện có bóng hơi, mức nước hoặc bóng hơi một quai ruột ở vùng đau dữ dội. Nếu nôn nhiều, bụng xẹp thì nghĩ đến trường hợp bị tắc ruột ở cao. Nếu buồn nôn hoặc nôn ít, bị trướng bụng nhiều có thể nghĩ đến bị tắc ruột ở phần thấp.
 |
| Khi ăn rau nên nhớ ăn thêm các loại rau có độ nhớt vì những loại này có chất xơ hòa tan với nước, dễ thấm hút nước chống táo bón. Ảnh minh họa. |
Điều trị
Điều trị tắc ruột cấp tính trước hết cần phải làm xẹp ruột cũng như điều chỉnh nước và chất điện giải bằng phương pháp hút liên tục ống tiêu hóa, truyền dịch; khi nào toàn thể trạng của bệnh nhân khá lên mới được phẫu thuật.
Như vậy, riêng trường hợp bị nghẹt ruột là phải hồi sức nhanh, vừa hút liên tục vừa truyền dịch rồi phẫu thuật sớm để tránh tổn thương không hồi phục ở ruột dẫn đến hoại tử ruột, phải cắt bỏ đoạn ruột bị hoại tử.
Còn tất cả các trường hợp tắc ruột cơ học khác, trong đó có tắc ruột do bã thức ăn, đều cần một thời gian hồi sức trước phẫu thuật, trung bình từ 3-4 giờ nhưng không được kéo dài quá 4-5 giờ.
Một số khuyến nghị đối với người cao tuổi, tránh tắc ruột do bã thức ăn
- Thức ăn phải nấu chín, ninh nhừ… nhai kỹ khi ăn - đặc biệt là người già.
- Mọi người nên uống đủ nước, ít nhất là 2 lít nước/ngày.
- Tập thể dục đều đặn (giúp ruột được kích thích, dễ dàng co bóp và lưu thông tốt).
- Không nên nuốt những thức ăn dai, cứng như gân, sụn để tạo thành nhân cho thực phẩm khác kết dính, vón cục hay ăn trái cây (như nhãn, vải, táo) mà nuốt luôn cả hột.
- Ngoài ra, khi ăn rau nên nhớ ăn thêm các loại rau có độ nhớt (rau đay, mùng tơi, đậu bắp…) vì những loại này có chất xơ hòa tan với nước, dễ thấm hút nước chống táo bón.
- Khi ăn trái cây có nhiều chất chát không nên ăn quá nhiều, không ăn lúc đói và không ăn chung với thức ăn có nhiều đạm.
Nguồn: Sức khỏe đời sống, An ninh Thủ đô, Bệnh viện Việt Đức
33 °C
30 °C
33 °C
