Trong khu vực châu Á, Triều Tiên và Việt Nam (VN) là hai dân tộc có nhiều điểm tương đồng trong tiến trình lịch sử.
Kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức vào năm 1950 cho đến khi Chiến tranh lạnh kết thúc, quan hệ VN và Triều Tiên là mối quan hệ của những người đồng chí chung ý thức hệ, được xây dựng và vun đắp bởi lãnh tụ của hai nước là Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Kim Nhật Thành.
Mở đầu là chuyến đi của Chủ tịch Hồ Chí Minh sang Triều Tiên vào năm 1957. Một năm sau đó, nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Nhật Thành (cũng là ông nội của Chủ tịch Kim Jong-un) đã chính thức sang thăm VN. Đến năm 1964, ông Kim Nhật Thành quay lại VN trong một chuyến thăm không chính thức.
Khi cuộc kháng chiến chống Mỹ bước vào giai đoạn khó khăn nhất, Triều Tiên đã gửi cho VN những hỗ trợ cần thiết về mặt vật chất, quân trang, đồng thời cử nhiều phi công, công binh, chuyên gia trên nhiều lĩnh vực sang giúp VN trong bối cảnh nước bạn vẫn còn trong giai đoạn kiến thiết khi cuộc chiến tranh Triều Tiên năm 1950 tạm ngừng vào năm 1953.
Nghĩa trang tỉnh Bắc Giang hiện tại là nơi an nghỉ của 14 phi công Triều Tiên đã hy sinh cho nền độc lập của VN. Tại kỳ họp thứ nhất Quốc hội Triều Tiên khóa 4, Chủ tịch Kim Nhật Thành đã phát biểu: “Triều Tiên coi việc Mỹ xâm lược VN như là xâm lược Triều Tiên và sẵn sàng sát cánh chiến đấu bất cứ lúc nào VN yêu cầu”.
 |
| Đoàn đại biểu Triều Tiên tham quan nhà xưởng sản xuất VinFast. ảnh: ĐỖ HOÀNG |
Sau khi chiến tranh VN kết thúc vào năm 1975, quan hệ giữa hai nước vẫn tiếp tục được giữ vững và phát triển. Trước tình hình mới, VN chủ động đổi mới nền kinh tế: thúc đẩy kinh tế tư nhân và mở cửa cho đầu tư nước ngoài. VN từng bước vượt qua những khó khăn buổi đầu và ngày càng khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế với hàng loạt nước trên thế giới đặt quan hệ ngoại giao với VN.
Trong khi đó, cùng thể chế chính trị nhưng nền kinh tế Triều Tiên lại lâm vào khủng hoảng nặng nề khi nguồn viện trợ dồi dào của Liên Xô không còn. Tư duy phát triển ưu tiên quân sự, nhất là phát triển hạt nhân đã khiến Triều Tiên gặp khó khăn trong ngoại giao khi liên tiếp mắc phải lệnh trừng phạt và cấm vận từ Mỹ và phương Tây.
VN từng nhiều lần hỗ trợ Triều Tiên, chủ yếu liên quan đến vấn đề nhân đạo, điển hình là việc hỗ trợ 100 tấn gạo vào năm 1995 và 13.000 tấn gạo vào năm 1997. Giai đoạn 2000-2012, VN gửi cho Triều Tiên 22.700 tấn gạo, năm tấn cao su nguyên liệu và 50.000 USD.
Giai đoạn cuối thế kỷ 20, các quan hệ thương mại và đầu tư giữa hai nước bắt đầu được triển khai song chỉ ở quy mô nhỏ. Năm 1993, hai nước hợp tác đầu tư nhà máy ươm tơ ở Hải Dương với tổng vốn đầu tư khoảng 3,5 triệu USD. Năm 1994, phía VN rút khỏi liên doanh, chỉ còn phía Triều Tiên kinh doanh độc lập. Đến năm 2001, Triều Tiên bán lại nhà máy này cho VN.
Bước sang thế kỷ 21, quan hệ giữa VN và Triều Tiên có sự phát triển mới, nhất là sau chuyến thăm Triều Tiên của Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh vào năm 2007 trong bối cảnh bán đảo Triều Tiên đang có những diễn biến tích cực sau vòng đàm phán sáu bên lần thứ tư.
Ngoài ra, Bộ Ngoại giao hai nước đã thỏa thuận thiết lập cơ chế tham khảo chính trị thường niên cấp thứ trưởng để thường xuyên trao đổi các biện pháp thúc đẩy quan hệ hợp tác nhiều mặt. Tuy nhiên, về tổng thể, thành tựu hợp tác Việt-Triều vẫn chỉ dừng ở mức tiềm năng khi hai quốc gia có hai con đường phát triển khác nhau.
Trong cuộc hội đàm với Chủ tịch Kim Jong-un ngày 1-3, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh chuyến thăm chính thức của Chủ tịch Kim Jong-un là dấu mốc mới quan trọng trong lịch sử quan hệ hai đảng, hai nước. Ông Kim cũng đã bày tỏ những ấn tượng của mình đối với những bước phát triển mà VN đạt được, đồng thời bày tỏ mong muốn tăng cường trao đổi và chia sẻ kinh nghiệm xây dựng đất nước và phát triển kinh tế-xã hội với VN.
Nếu tới đây các quan hệ quốc tế của Triều Tiên được cải thiện đáng kể, nhất là quan hệ Mỹ-Triều phát triển theo chiều hướng tích cực và các lệnh cấm vận đối với Triều Tiên được tháo dỡ thì những hợp tác giữa VN và Triều Tiên chắc chắn sẽ mở ra nhiều kỳ vọng mới.
