“Một trong những nguyên nhân khiến PCTN chưa đạt mong muốn là do Luật PCTN chưa phát huy hết hiệu quả, nên cần sửa đổi toàn diện Luật PCTN, đồng bộ với các luật liên quan; đồng thời cần tính đến giao “thẩm định về nội dung PCTN trong các đạo luật quản lý kinh tế - xã hội” vì PCTN mà chỉ bàn về Luật PCTN là chưa đủ, chỉ như “nhảy lò cò”. Muốn PCTN cần phải hoàn thiện cả thể chế về quản lý xã hội và phòng ngừa, xử lý khi phát hiện tham nhũng” – ông Phan Anh Tuấn, Phó Trưởng ban Nội chính Trung ương.
Sáng qua (8/12), Ban Nội chính Trung ương phối hợp Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP) tổ chức “Hội thảo tăng cường hiệu quả thi hành Luật Phòng, chống tham nhũng – kinh nghiệm một số nước và thực tiễn Việt Nam”.
|
Ông Nguyễn Đình Quyền - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội phát biểu tại hội thảo. |
Quy định cho “đẹp” nên chưa hiệu quả
Sau 10 năm thi hành, mỗi lần sửa đổi Luật Phòng, chống tham nhũng (PCTN) là một bước tiến trong công tác phòng ngừa, cụ thể là trong minh bạch, kê khai tài sản, thu nhập. Tuy nhiên, “đến nay dường như mọi cố gắng đó chưa mang lại hiệu quả như mong đợi, tham nhũng vẫn là một thách thức lớn đối với quá trình đổi mới và phát triển mà chúng ta phải nỗ lực để vượt qua” – TS Đinh Văn Minh, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Thanh tra (Thanh tra Chính phủ) nhận định.
Thậm chí theo TS Nguyễn Đình Quyền – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, các quy định về kê khai tài sản, công vụ, trách nhiệm người đứng đầu còn mơ hồ… thiếu biện pháp bảo đảm nên mới chỉ có cho “đẹp” và khiến Luật PCTN cũng chưa được thực hiện hiệu quả.
Trách nhiệm giải trình nguồn gốc tài sản, thu nhập có dấu hiệu “không bình thường” không chỉ của người có chức vụ, quyền hạn mà phải là của bất kỳ ai. Ở các nước tiên tiến, một khoản tiền phi pháp rất khó được sử dụng chừng nào chưa được “rửa sạch”. Thực tế cho thấy, kiểm soát tài sản không chỉ chống tham nhũng mà còn chống rửa tiền, chuyển dịch tài sản bất hợp pháp, chống vay nặng lãi, chống trốn nghĩa vụ thi hành án dân sự, chống sở hữu chéo ngân hàng,… “Nhưng đến nay kiểm soát tài sản toàn xã hội vẫn chưa làm được thì kiểm soát tài sản, thu nhập của công chức chỉ là “vô phương” và mục tiêu “3 không” trong PCTN sẽ còn rất xa” – ông Quyền cảnh báo.
Cộng đồng giám sát để kê khai trung thực
Với số lượng trên dưới 1 triệu bản kê khai tài sản đặt ra vấn đề về kiểm soát tính trung thực của việc kê khai. Theo ông Jairo Acuna-Alfoso – Cố vấn chính sách của UNDP, cần thu hẹp nhóm đối tượng cán bộ, công chức phải kê khai tài sản ở những chức danh từ Cục trưởng và tương đương trở lên. Chọn ngẫu nhiên khoảng 10 - 20% số bản kê khai tài sản hàng năm để kiểm tra mức độ trung thực. Công khai 10 - 20% bản kê khai đã kiểm tra ngẫu nhiên và cả những trường hợp bị phát hiện có tài sản/thu nhập bất minh.
Từ góc độ chuyên gia, ông Bakhodir Burkhanov – Phó Giám đốc UNDP cho rằng sẽ tăng cường hiệu quả công tác PCTN khi “phá vỡ chuỗi tham nhũng với sự tham gia của cộng đồng”.
Ngoài ra, cần thiết lập cổng thông tin điện tử của Chính phủ về kê khai tài sản, thu nhập đảm bảo công khai, minh bạch, tạo điều kiện cho báo chí và công dân quan tâm theo dõi. TS Minh cho rằng “Cần tiến tới mở rộng đối với quyền tiếp cận thông tin của công chúng đặt dưới sự kiểm soát nhằm bảo đảm thông tin được sử dụng đúng mục đích, góp phần phát hiện những nghi ngờ trong việc kê khai tài sản, thu nhập” để tăng cường sự giám sát về tính trung thực của bản kê khai tài sản.
Bên cạnh đó, biện pháp thiết thực mà ông Quyền cho rằng cần phải làm ngay để PCTN hiệu quả là “phải có luật kiểm soát tài sản của toàn xã hội với quy định mọi giao dịch có giá trị từ 20 triệu đồng (tương đương 1.000 USD) trở lên không qua ngân hàng là bất hợp pháp, tịch thu”.