Đã 8 năm nay, ba người phụ nữ sống tại xóm Vụ Ngoại, xã Yên Lộc vẫn đều đặn đến nghĩa trang liệt sĩ xã Yên Lộc để quét dọn và thắp nén hương thơm cho 65 phần mộ tại đây.
Nghĩa trang liệt sĩ xã Yên Lộc (huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định) có 65 ngôi mộ, trong đó có 20 ngôi mộ vô danh, ngôi mộ nào cũng sạch sẽ, trang nghiêm, thơm mùi hương khói. Khuôn viên nghĩa trang còn có những khóm hoa hồng điểm xuyết mà chính bàn tay các bà đã trồng giờ đang nở rộ quyện hương vào những làn hương khói.
Gặp các bà vào những ngày tháng 7 nắng như đổ lửa, không khí đã ngột ngạt oi bức, khuôn mặt nhăn nheo khắc ghi sự cô đơn của thân goá bụa luôn thấm đẫm mồ hôi. Nhưng với họ, công việc trên không vất vả mà lại giúp họ như thấy lòng mình ấm hơn giữa không gian yên lặng của nghĩa trang liệt sĩ.
|
Những ngôi mộ đều sạch sẽ, nhờ bàn tay chăm sóc dọn dẹp của ba người vợ liệt sĩ suốt 8 năm qua. |
Ba người phụ nữ ấy là bà Nguyễn Thị Hè (SN 1944), bà Nguyễn Thị Hột (SN 1945) và bà Nguyễn Thị Nghĩa (SN 1950) đều trú tại xóm Vụ Ngoại, xã Yên Lộc, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, trong những năm qua ba bà đã cùng nhau chăm sóc cho những phần mộ liệt sĩ đang yên nghỉ trong nghĩa trang liệt sĩ xã Yên Lộc.
Ba người phụ nữ ấy mỗi người có một hoàn cảnh khác nhau, điểm chung duy nhất là chồng của ba người phụ nữ ấy là đều tiễn chồng đi khi tuổi mới “mười tám, đôi mươi”. Họ một đi không trở về, vì đã ngã xuống anh dũng trong cuộc chiến giành độc lập cho dân tộc.
|
Cả những ngôi mộ vô danh cũng được các bà vệ sinh, nhang khói chu đáo. |
Bà Nguyễn Thị Hột tâm sự: “Chúng tôi làm công việc này không phải vì gì cả, đơn giản chúng tôi thực tâm thành kính trước sự hy sinh của những người chiến sỹ, những người đã ngã xuống để bảo vệ tổ quốc có ngày hôm nay, việc chúng tôi làm cũng không đáng là gì so với sự hy sinh của các anh”.
Trong 3 người phụ nữ, bà Nguyễn Thị Hè và bà Nguyễn Thị Hột đã tìm được phần mộ của chồng và đưa về nghĩa trang Yên Lộc an táng, còn bà Nguyễn Thị Nghĩa hiện nay vẫn chưa tìm được phần mộ của chồng mình. Suốt 38 năm qua bà Nghĩa luôn đau đáu một ước nguyện là tìm được hài cốt của chồng mang về quê an táng trước khi bà nhắm mắt xuôi tay.
|
Thắp nén hương thơm cầu cho các liệt sĩ an giấc ngàn thu. |
Bà Nguyễn Thị Nghĩa, vợ liệt sĩ Trần Văn Hải nghẹn ngào: “Tháng 2/1978 gia đình nhận được giấy báo tử của chồng tôi, trong đó ghi nơi an táng là nghĩa trang huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh, nhưng đến tìm lại không thấy. Đã 38 năm nay, gia đình tôi vẫn chưa tìm thấy phần mộ của anh ấy. Tôi chỉ mong sao ở nơi nào đó chồng tôi cũng sẽ được những người khác hương khói như công việc và đang làm tại đây”.
Bà Nguyễn Thị Hè, vợ liệt sĩ Đinh Văn Tâng bùi ngùi kể lại, khi mới cưới nhau được 4 tháng thì chồng tôi lên đường đi chiến đấu. Năm 1972, gia đình nhận được tin báo chồng tôi đã hy sinh bên dòng sông Long Khốt, thuộc tỉnh Long An. Đến năm 2011 đã tìm được phần mộ của chồng ở tỉnh Long An và đưa về quê an táng.
Cũng như bà Hè, bà Nguyễn Thị Hột, vợ liệt sĩ Phạm Văn Thâu cũng đã tìm thấy phần mộ của chồng ở tỉnh Quảng Nam vào năm 2012 và đưa về an táng tại nghĩa trang quê nhà.
|
Không ai bảo ai, hàng ngày ba bà ngoài công việc đồng áng lại tranh thủ thời gian để chăm nom nghĩa trang liệt sĩ của địa phương. |
Ba người phụ nữ goá bụa, ba thân phận hoàn cảnh khác nhau nhưng họ dều có chung niềm tự hào về trách nhiệm với gia đình và xã hội của người vợ liệt sĩ.
Được biết, vào năm 2008, ba bà đã tình nguyện chăm coi hương khói tại Nghĩa trang liệt sĩ xã Yên Lộc, chính quyền địa phương đã tạo điều kiện cho các bà mượn mảnh đất nhàn rỗi xung quanh nghĩa trang để trồng cấy. Nhưng tuổi ngày một cao, sức khỏe ngày càng hạn chế, nên ngoài 1,3 triệu đồng trợ cấp hương khói liệt sĩ các bà không có khoản thu nhập nào thêm.
Trước khi chia tay chúng tôi, ba bà đã nói rằng: “Bằng mọi điều kiện chúng tôi vẫn cứ duy trì công việc đang làm cho đến khi nào không bước đi được nữa”.