Hà Nội 24 °C
TP Hồ Chí Minh 29 °C
Hải Phòng 25 °C
Đà Nẵng 27 °C
Yên Bái 22 °C
  • Hà Nội Hà Nội 24°C
  • TP Hồ Chí Minh Hà Nội 29°C
  • Hải Phòng Hà Nội 25°C
  • Đà Nẵng Hà Nội 27°C
  • Yên Bái Hà Nội 22°C

Di sản đang đổi thay

Pháp luật hình sự
03/03/2019 19:50
Tuệ Minh
aa
Tỉnh Bắc Ninh vừa kỷ niệm mười năm quan họ được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Sau một thập kỷ, từ chỗ chỉ có 49 làng quan họ gốc và 34 câu lạc bộ, đến nay đã có 369 làng quan họ thực hành. Có hàng nghìn nghệ nhân có khả năng truyền dạy quan họ.


Di sản đang đổi thay, và cần những biện pháp bảo tồn, quản lý phù hợp thay vì “mong ước di sản xưa”..
Di sản đang đổi thay, và cần những biện pháp bảo tồn, quản lý phù hợp thay vì “mong ước di sản xưa”..

Mặc dù vậy, nhiều nhà nghiên cứu vẫn bảo: Quan họ còn mà mất. Nghe tưởng vô lý. Nhưng mất, bởi cái hay nhất trong quan họ là hát canh – nơi hội tụ những nét đẹp của chơi quan họ gần như không còn. Đó là khi các “bọn quan họ” dùng lời ca để bày tỏ tâm tư, tình cảm với bọn quan họ bạn. Hát canh khơi nguồn cho những bài quan họ mới, khi bên nọ ra bài đối cho bên kia.

Đó còn là những cuộc thi nho nhỏ giữa những bọn quan họ. Bây giờ, quan họ chủ yếu là hình thức sân khấu. Gần đây người ta chú ý khôi phục “hát canh” hơn, với lối ca mộc không đàn đệm. Nhưng mục đích chủ đạo là bảo tồn, trình diễn. Khán giả được khuyến khích có quà bồi dưỡng cho các nghệ nhân. Hát canh xưa là sinh hoạt “nội bộ” của các bọn quan họ, không có người xem.

Tuy nhiên, không thể trách sự biến đổi của chơi quan họ và hát canh. Thời xưa, không gian sống của con người chủ yếu giới hạn trong phạm vi làng xã. Làng nọ kết chạ với làng kia. Bọn quan họ làng này kết bạn với bọn quan họ làng khác. Không chỉ đến với nhau ngày hội hè, mà còn giúp đỡ nhau lúc khó khăn, hoạn nạn. Kết chạ, kết bọn là mối quan hệ sâu nặng.

Quan hệ xã hội thời hiện đại đã khác. Kết chạ, kết bọn, nếu không mai một, thì cũng không còn đậm nghĩa tình. Con người ta không giới hạn trong không gian làng xã, với các quy ước cổ xưa. Hát canh, nếu có tổ chức đúng lề lối thì vẫn thiếu “cái tình quan họ”. Nhiều người nơi xa về Bắc Ninh đã sốc khi được “chiêu đãi” quan họ đầy đủ loa đài, tăng âm. Liền anh, liền chị MC rất chăm chỉ đệm những câu “xin cảm ơn” vào lời dẫn.

Nói về Bắc Ninh - nơi quan họ được xem là hình mẫu trong công tác bảo tồn, để thấy rằng, dù có cố gắng bảo tồn, những di sản vẫn luôn đổi thay.

Cứ đầu năm, một vấn đề di sản luôn “nóng” là lễ hội. Hầu như ai cũng phàn nàn lễ hội “biến tướng”, “biến dạng”, nhất là những vấn nạn “cướp lộc”, “giành lộc”. Sau những lời kêu ca, người ta thường kêu gọi trả lại “vẻ đẹp xưa”.

Nhưng nhìn vào gốc rễ vấn đề, di sản phi vật thể là những thứ “sống” cùng xã hội. Xã hội đổi thay, di sản phi vật thể sẽ đổi thay theo.

Thời xưa, không gian chính của lễ hội là làng xã. Thành phần dự hội chủ yếu là cộng đồng dân cư nơi đó. Thi thoảng mới có những lễ hội có sự tham gia của nhiều làng như lễ hội Thánh Gióng (ở Gia Lâm và Sóc Sơn, Hà Nội), hội Lim (ở huyện Tiên Du, Bắc Ninh)…

Bây giờ không gian, thành phần của lễ hội thay đổi. bởi truyền thông, bởi các phương tiện đi lại, điều kiện kinh tế, quan niệm xã hội… Những lễ hội “độc”, “lạ”, và nhất là “thiêng”, là “mồi ngon” của truyền thông. Khi được truyền thông “tiếp thị”, dòng người sẽ đổ về. Trước kia đi hội chùa Hương là mong ước của đời người thì nay người ta đi về trong ngày. Thời “các cụ”, dù là đi xem hội, thì người xem thường là một thành tố gắn bó với lễ hội, vì các hoạt động lễ, hội đều gắn bó với vị thần, thánh mà cộng đồng họ thờ cúng. Tâm thế của người đi hội ngày nay khác. Phần “trách nhiệm liên đới” giảm đi. Người ta đi hội với tư cách “khách tham quan”, “khách thập phương” nhiều hơn.

Lễ hội đền Sóc có tục cướp giò hoa tre. Xưa, tục lệ cướp giò hoa tre diễn ra trong cộng đồng cư dân tham gia tổ chức hội. Giờ, ai đi hội cũng muốn có giò hoa tre. Khi hàng chục nghìn người từ khắp nơi đổ về đều có mong muốn như thế, những màn tranh cướp diễn ra là điều khó tránh. Tình huống tương tự cũng diễn ra ở lễ hội đánh phết (Hiền Quan, huyện Tam Nông, Phú Thọ), lễ hội đền Trần (Nam Định)…

Câu chuyện này cũng cho thấy sự vô lý khi nhiều người đề nghị “trả” lễ hội cho dân tự quản như thời trước. Thực tế, quy mô của nhiều lễ hội, đã vượt quá tầm tổ chức của những “nhà quản trị làng”. Nếu không có sự tham gia của chính quyền, cơ quan an ninh, hay những quy định mới, nhiều lễ hội chắc chắn sẽ vỡ trận.

Trong bảo tồn di sản, nhất là lễ hội, đang có sự trách móc lẫn nhau giữa nhà khoa học, cơ quan quản lý và người dân. Với quan họ, nhiều nhà nghiên cứu cũng nêu ý kiến gay gắt khi Bắc Ninh gần như không còn hát canh “nguyên bản”. Thực tế, cái cần là sự nhìn nhận di sản phi vật thể đang vận động trong dòng chảy phát triển của xã hội. Các biện pháp bảo tồn chỉ phát huy tác dụng nếu nương theo sự vận động ấy. Sẽ là vô vọng, nếu cứ “mong ước di sản xưa”.

bài liên quan
Sắp diễn ra lễ hội văn hóa ẩm thực, món ngon Saigontourist Group 2024

Sắp diễn ra lễ hội văn hóa ẩm thực, món ngon Saigontourist Group 2024

Lễ hội văn hóa ẩm thực, món ngon Saigontourist Group 2024 diễn ra từ ngày 28-31/3 tại Khu Du lịch Văn Thánh, TP.HCM sẽ giới thiệu hơn 400 món ngon ba miền Việt Nam cùng các chương trình văn hóa - nghệ thuật truyền thống.
Độc đáo bản sắc văn hóa dân tộc Thái ở Thanh Hóa

Độc đáo bản sắc văn hóa dân tộc Thái ở Thanh Hóa

Người Thái ở Thanh Hóa có ngôn ngữ, chữ viết cùng những sắc thái văn hóa riêng. Trong xu thế hội nhập, phát triển, văn hóa truyền thống của người Thái có sự tiếp biến, thay đổi cho nên cần bảo tồn gắn với phát huy bền vững bản sắc văn hóa của cộng đồng dân tộc thiểu số này.
Khai mạc Tuần lễ Amazing Bình Định Fest 2024

Khai mạc Tuần lễ Amazing Bình Định Fest 2024

Tối 22/3, tại Vịnh Thị Nại, TP Quy Nhơn, UBND tỉnh Bình Định tổ chức khai mạc Tuần lễ Thể thao, văn hóa và du lịch Bình Định 2024 (Amazing Bình Định Fest 2024).
Sắp diễn ra Lễ hội văn hóa, du lịch và ẩm thực quốc tế Hà Giang lần thứ I

Sắp diễn ra Lễ hội văn hóa, du lịch và ẩm thực quốc tế Hà Giang lần thứ I

Theo Thông cáo báo chí của Sở Văn hóa thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang, lễ hội dự kiến diễn ra trong 3 ngày, từ 29/3 - 31/3/2024.
Chủ đầu tư và nhà quản lý xảy ra tranh chấp khiến người dân lãnh đủ

Chủ đầu tư và nhà quản lý xảy ra tranh chấp khiến người dân lãnh đủ

Công ty cổ phần Victory Capital là chủ đầu tư, còn Công ty cổ phần Đầu tư và Dịch vụ Sao Kim là nhà quản lý của Tòa nhà Trung tâm Thương mại Tài chính Dầu khí Phú Mỹ Hưng (Tòa nhà Victory Tower). Mặc dù không liên quan gì đến vụ tranh chấp giữa 2 công ty trên nhưng gần 2.000 người dân và khách hàng đang sinh sống và làm việc trong Tòa nhà Victory Tower đã lãnh đủ hậu quả.
Xem tranh Hàng Trống "kể" truyện cổ dân gian

Xem tranh Hàng Trống "kể" truyện cổ dân gian

Chiều 18/3, tại Hà Nội, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam phối hợp họa sĩ, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Phan Ngọc Khuê tổ chức khai mạc triển lãm "Tranh truyện Hàng Trống", một trong những dòng tranh dân gian độc đáo và lâu đời trong văn hóa Việt Nam.
Mới nhất
Đọc nhiều
Giá dầu giảm, giá xăng tăng mạnh

Giá dầu giảm, giá xăng tăng mạnh

Giá xăng RON95 tăng 530 đồng/lít, giá bán là 24.810 đồng/lít, giá dầu diesel được điều chỉnh giảm 320 đồng/lít, giá bán là 20.690 đồng/lít.
Công an tỉnh Lai Châu tăng cường công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm

Công an tỉnh Lai Châu tăng cường công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm

Chiều ngày 27/03/2024, Đại tá Phạm Hải Đăng – Phó Giám đốc Công an tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan CSĐT đã chủ trì hội nghị Giao ban Cơ quan CSĐT Quý I năm 2024.
Thị trường bất động sản sôi sục chờ đón Lễ Kick-off Dự án Meyhomes Capital Phú Quốc

Thị trường bất động sản sôi sục chờ đón Lễ Kick-off Dự án Meyhomes Capital Phú Quốc

Ngày 02/04 tới đây sẽ diễn ra Lễ kick-off dự án Meyhomes Capital Phú Quốc với sự quy tụ của hơn 1000 chiến binh toàn quốc.
Tin bài khác
Hà Nội: Tạm giữ 26 đối tượng mang hung khí đánh nhau gây mất an ninh trật tự

Hà Nội: Tạm giữ 26 đối tượng mang hung khí đánh nhau gây mất an ninh trật tự

Lực lượng chức năng vừa tạm giữ hình sự 26 đối tượng mang hung khí đuổi đánh nhau, gây mất an ninh trật tự trên địa bàn quận Hà Đông (Hà Nội).
Triệt phá ổ nhóm tàng trữ, mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy liên tỉnh

Triệt phá ổ nhóm tàng trữ, mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy liên tỉnh

Một đường dây tàng trữ, mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy vừa bị lực lượng chức năng Công an tỉnh Bình Thuận triệt phá, bắt giữ 5 đối tượng.
Khởi tố vụ án mua bán trái phép hóa đơn 730 tỉ đồng tại Hà Nam

Khởi tố vụ án mua bán trái phép hóa đơn 730 tỉ đồng tại Hà Nam

Cơ quan An ninh điều tra, Công an tỉnh Hà Nam đã khởi tố vụ án “In, mua bán trái phép hóa đơn” và “Trốn thuế” xảy ra từ năm 2022 trên địa bàn tỉnh Hà Nam.
Xác minh làm rõ vụ việc nữ sinh lớp 7 bị người đàn ông hành hung tại Hải Dương

Xác minh làm rõ vụ việc nữ sinh lớp 7 bị người đàn ông hành hung tại Hải Dương

Một nữ sinh học lớp 7 bị một người đàn ông hành hung, tát liên tục, sự việc được quay lại và đưa lên mạng xã hội khiến nhiều người bức xúc.
Hà Nội: Khởi tố các đối tượng giấu ma túy trong hộp mỹ phẩm mang đi bán

Hà Nội: Khởi tố các đối tượng giấu ma túy trong hộp mỹ phẩm mang đi bán

Tại cơ quan Công an, Huynh và Duy khai nhận đã bán ma túy cùng nhau, các đối tượng giấu ma túy trong hộp mỹ phẩm rồi đem bán.
Cảnh sát 141 bắt giữ 17 đối tượng có dấu hiệu phạm pháp hình sự

Cảnh sát 141 bắt giữ 17 đối tượng có dấu hiệu phạm pháp hình sự

Trong tuần qua, các tổ công tác 141 đã kịp thời ngăn chặn, đấu tranh hiệu quả với các loại tội phạm, phát hiện 16 vụ việc có dấu hiệu vi phạm, bắt giữ 17 đối tượng.
Bắt giữ khẩn cấp hai đối tượng tàng trữ nhiều hàng nóng, thực hiện hàng loạt vụ cướp tài sản

Bắt giữ khẩn cấp hai đối tượng tàng trữ nhiều hàng nóng, thực hiện hàng loạt vụ cướp tài sản

Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Đồng Nai vừa phối hợp với Công an tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu bắt khẩn cấp 2 đối tượng gây ra hàng loạt vụ cướp tài sản.
Thanh Hoá: Bắt 2 đối tượng mua bán vũ khí quân dụng

Thanh Hoá: Bắt 2 đối tượng mua bán vũ khí quân dụng

Lực lượng chức năng vừa bắt giữ 2 đối tượng Phạm Hải Đăng và Nguyễn Đăng Tài để điều tra về hành vi mua bán, tàng trữ, vận chuyển trái phép vũ khí quân dụng.
Nhập lậu bò từ Lào về Việt Nam, một đối tượng bị bắt giữ

Nhập lậu bò từ Lào về Việt Nam, một đối tượng bị bắt giữ

Nguyễn Hùng Sơn bị lực lượng chức năng bắt giữ khi đang vận chuyển 17 con bò không có giấy tờ theo quy định từ Lào sang Việt Nam qua Cửa khẩu Nậm Cắn (Kỳ Sơn - Nghệ An).
Đồng Nai: Khởi tố 1 nhóm đối tượng mua bán, vận chuyển 16kg ma tuý

Đồng Nai: Khởi tố 1 nhóm đối tượng mua bán, vận chuyển 16kg ma tuý

Ngày 22/3, Cơ quan cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Đồng Nai cho biết vừa ra quyết định khởi tố, bắt tạm giam đối với 3 đối tượng để làm rõ về hành vi vận chuyển trái phép chất ma tuý
trai nghiem nghe lam giay ban cua dong bao dao do o ha giang

Trải nghiệm nghề làm giấy Bản của đồng bào Dao đỏ ở Hà Giang

Giấy Bản là sản phẩm làm từ cây vầu non, được sử dụng trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên vào dịp lễ, tết... Cây vầu non được chẻ nhỏ, ngâm trong nước vôi, sau đó ngâm tiếp với nước một thời gian, đem nghiền và trộn với dung dịch chứa nhựa của một loại cây rừng. Từ hỗn hợp nguyên liệu này, người dân sẽ tráng thành những tấm giấy Bản...
clip nhom doi tuong manh dong dung hung khi dai ca met cuop tai san trong dem

Clip nhóm đối tượng mạnh động dùng hung khí dài cả mét cướp tài sản trong đêm

Ngày 16/3, Phòng Cảnh sát hình sự Công an TP Hà Nội phối hợp Công an quận Hà Đông đã bắt giữ 4 đối tượng để điều tra về hành Cướp tài sản. Các đối tượng này chủ yếu đã bỏ học, cùng nhau chế hung khí nguy hiểm dài cả mét sau đó đi khống chế, đe doạ những người đi đường trong đêm tối và cướp tài sản. Trước đó, nhóm đối tượng này đã cướp một xe máy của anh N.Đ.C. trên đường Lĩnh Nam, Vĩnh Hưng, Hoàng Mai, Hà Nội.
bao phap luat viet nam ky hop tac tai tro voi lien doan cau may viet nam

Báo Pháp luật Việt Nam ký hợp tác, tài trợ với Liên Đoàn Cầu mây Việt Nam

Báo Pháp luật Việt Nam và Liên Đoàn Cầu mây Việt Nam đã thực hiện lễ ký kết thỏa thuận hợp tác truyền thông và tài trợ đội tuyển cầu mây quốc gia Việt Nam.
tang cuong phoi hop truyen thong chinh sach phap luat giua bo tu phap va bo thong tin va truyen thong

Tăng cường phối hợp truyền thông chính sách pháp luật giữa Bộ Tư pháp và Bộ Thông tin và Truyền thông

thoi hoc sinh dang nho cua thap nien 2000 duoc tai hien qua sach tranh

Thời học sinh đáng nhớ của thập niên 2000 được tái hiện qua sách tranh

Bốn năm sau khi ra mắt 199 Mấy – Hồi Ấy Làm Gì?, hai tác giả Trang Neko và X.Lan quay trở lại với một ấn phẩm sách tranh đề tài trường học lấy nhan đề HỌC SINH CHÚNG MÌNH 2000 HỒI ẤY